Waterbeheer & Biodiversiteit, Waardevol Verbonden
Tijdens de webinar Deltaprogramma Biodiversiteitherstel d.d. 29 juni 2020 heeft ons DB-lid Mado Ruijs een presentatie gehouden namens waterschap De Dommel.
Maar liefst 170 ‘waterschappers’ namen deel aan het webinar waarin de rol van de waterschappen bij biodiversiteitsherstel uitgebreid aan bod kwam. Waterschap De Dommel werkt al meer dan 10 jaar aan een biodiversiteit vanuit de maatschappelijk verantwoordelijkheid om het gebied beter en gezonder na te laten voor volgende generaties. Het was dan ook logisch dat waterschap De Dommel Partner werd van het Deltaprogramma Biodiversiteitherstel. De ondertekening daarvan vond recentelijk plaats in de tuin van Louise Vet, hoogleraar Evolutionaire Ecologie aan de Wageningen Universiteit en verbonden aan het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW).
Samengevat zijn de ervaringen van waterschap De Dommel met Biodiversiteit in Waterbeheer
- Biodiversiteit is een bondgenoot bij een klimaatbestendig waterbeheer en goed waterbeheer is nodig voor biodiversiteitsherstel: voor een beter waterzuiverend vermogen, een watersysteem dat tegen een stootje kan (robuuster, veerkrachtiger) én om de neerslag in de bodem beter vast te houden.
- Verbetering kan alleen als we het sámen doen. Al moet er wel een partij opstaan om de kansen te bespreken om samen in beweging te komen. Waterschap De Dommel heeft dit initiatief genomen in Midden-Brabant.
- ‘Moeten we nu veel extra’s doen’? Dat valt best mee. Het gaat vooral om het zien van kansen. Jaarlijks heeft Waterschap De Dommel een klein bedrag ervoor in de begroting staan. Er zijn steeds andere partijen die meebetalen. Dát model ‘we doen het samen’ vergroot het draagvlak en de draagkracht voor biodiversiteit.
Biodiversiteit gerealiseerd in het waterbeheer
Waterschap De Dommel heeft inmiddels al veel gerealiseerd wat betreft biodiversiteit; 150 km beekherstel, 46 vispassages, en ongeveer 10.000 hectare nieuw ingerichte Natte Natuur Parels. Ook doet ze mee aan een aantal samenwerkingsprogramma’s:
– collectief van de Agrarische Natuur Vereniging waar met boeren een groot aantal natuurvriendelijke akker- en slootranden worden ingericht.
– samen met Provincie Noord-Brabant en de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie is het Ondernemend Natuur Netwerk Brabant opgezet;
– met gemeenten is er de Groen Blauwe Stimuleringsregeling, STIKA-regeling.
Waterschap De Dommel hanteert een ecologisch en risico-gestuurd beheer en onderhoud; minder en later maaien en in principe altijd één zijde laten staan, of alleen de bodem maaien, percelen na inrichting inzaaien met bloemrijke mengsels voor de insecten en bijenhotels plaatsen.
Praktijkvoorbeelden
- Waterharmonica’s
Bij 5 van de 8 zuiveringen stroomt het gezuiverd afvalwater eerst door een waterharmonica; een lange slinger van helofytenfilters met allerlei kleine organismen (bacteriën, algen en macrofauna) die het water verder zuiveren het water verder. Daardoor komt zuurstofrijker en biologisch rijker water in de beek terecht. Het zijn mooie gebieden met flinke aantal libellekolonies en paaiplaatsen voor vissen, kleine kraamkamers.
- Robuuste beekdalen
Meestromende beekdalen in combinatie met extensief agrarisch en recreatief gebruik. Zoals het brede beekdal van de Tongelreep met een vistrap, helder stromend water, waterplanten die voor zuurstof en beschutting zorgen, schaatsenrijders als teken van goede waterkwaliteit, brede rietoevers die het leefgebied van de rietgors, blauwborst en meerkoet uitmaken/bieden. Filmpje Beekdal Tongelreep
- Aandacht voor specifieke soorten
Het her-uitzetten van de beekprik, het verbeteren van habitat en waterkwaliteit voor de bever en de beekrombout (een libelle) heeft ervoor gezorgd dat deze soorten nu succesvol voorkomen. Filmpje Hulp van de Bever
Acute Droogte Aanpak
Zonder water is er geen leven. In de zomers van 2018 en 2019 hebben we zelfs de beken aan het ‘infuus’ moeten leggen met opgepompd grondwater om Natura 2000-soorten een kans op overleven te geven. Ook dit voorjaar speelt de droogte weer opnieuw. Daarom is waterschap De Dommel samen met de gebiedspartners gestart met een ‘Acute Droogte Aanpak’. Met snelle, tijdelijk maatregelen wordt zoveel mogelijk water vastgehouden in de haarvaten van het watersysteem. Dit is belangrijk voor zowel de biodiversiteit als voor de landbouw.
Heel belangrijk is ook om op de flanken en hogere gronden veel meer water vast te gaan houden. De regenworm is daarbij ‘onze bondgenoot’. Dit dier zorgt voor meer infiltratie en betere sponswerking van de bodem. 
Ook meer organisch stof verbetert de sponswerking van de bodem. Gezonde, vruchtbare bodems met bodemleven ziet ook de landbouwsector als opgave. Daar kunnen we elkaar vinden. We zoeken nu naar een weg om dit voor een grote groep boeren van de grond te krijgen. Biodiversiteit in de bodem is daarbij dé sleutel.
Vervolg
Het bestuur verkent de kaders voor het nieuwe WaterBeheerPlan 5 en zal daarin ook biodiversiteit opnemen. En ook een groot aantal partners zijn hierbij betrokken om de kansen en ambities voor verder herstel van biodiversiteit te vergroten. Belangrijk voor ondernemers is dat extra inspanningen ook uit moeten kunnen en beloond worden. Daarvoor ontwikkelt de provincie Brabant samen met programma Brabants Bodem de Biodiversiteit-monitor. Daarin wordt o.a. gewerkt aan een beloningsmodel voor melkveehouders. En Waterschap De Dommel doet daaraan mee.
