Stikstofcrisis: samenwerken is de oplossing

De complexe stikstofcrisis zorgt te vaak voor een verkeerde voorstelling van zaken. Bewezen feit is dat een overmatige stikstofneerslag onder meer leidt tot verzuring en vermesting van de bodem. Al decennia wordt de kritische grens voor stikstof in tal van gebieden overschreden. Het leidt ertoe dat snelgroeiende soorten als grassen, brandnetels en bramen dominant worden en dat kwetsbare maar voor de natuur én voor onze voedselproductie noodzakelijke planten en dieren verdwijnen.

Wat is het probleem?

Onderzoek heeft uitgewezen dat het aantal insecten met zo’n 70 tot 75% is afgenomen. Eveneens wordt een afname van soorten vogel en kleinere dieren gesignaleerd. Bij de (te) dunne eischalen en gebroken pootjes bij vogels lijkt de oorzaak mede een tekort aan kalk in de bodem als gevolg van verzuring. Herstel van biodiversiteit is hard nodig voor een gezonde toekomstbestendige landbouw. Immers: bestuiving door bijen en andere insecten gaat zoveel beter (gratis) dan kunstmatig met de hand. Landbouw en natuur zijn voor onze voedselvoorziening van elkaar afhankelijk. En een ‘top-economie’ vraagt ook om een top-natuur. Veel mensen willen juist genieten van een rijke natuur met verschillende planten en dieren en een gezond ecosysteem. Biodiversiteit en een gezonde bodem zijn cruciaal voor het tegengaan van plagen (eikenprocessierupsen) en voor het vasthouden van water om verdroging tegen te gaan.

Wat zijn de oplossingen?

Verdere vermindering van stikstofneerslag is cruciaal. We moeten allemaal aan de bak. Grootschalige industriële landbouw is samen met industrie en verkeer de grootste stikstofbron. Een deel van de agro-industrie wil echter zijn verdienmodel in de intensieve veehouderij niet kwijt. Met een media-offensief wordt geprobeerd de wetenschappelijk bewezen feiten over stikstof te ontkrachten, geholpen door aan die industrie gelieerde politieke partijen. Maar het stikstofprobleem bagatelliseren of afdoen als ongefundeerd is een achterhoedegevecht en leidt niet tot oplossingen. Net zomin als het verdacht maken van langjarig, bewezen effectief Europees beleid voor natuurbescherming. Of het omzeilen van dat beleid met trucs als de vorig jaar door de Raad van State onwettig verklaarde Programmatische Aanpak Stikstof.

Wat wél helpt: vanuit dialoog draagvlak zoeken voor oplossingen die zowel bodem en biodiversiteit herstellen als onze omgeving beter bestand maken tegen klimaatverandering. Daar maken overheden, natuurorganisaties, boeren en ook wij van Water Natuurlijk zich sterk voor. Een goed voorbeeld is weidevogelbeheer. Het gaat in Brabant in tegenstelling tot Friesland behoorlijk goed met de weidevogels. Dat komt door samenwerking tussen boeren (zo’n 1400, dat is de helft van de Brabantse boeren!), terreinbeheerders als Brabants Landschap en Natuurmonumenten, waterschappen en de provincie. Deze maatschappelijke partners werken ook samen aan het plan Van Brabantse Bodem dat grondgebonden boeren in hun kracht wil zetten. Steeds meer boeren snappen dat het anders moet en gaan aan de slag met kringlooplandbouw en voedselbossen. Die zijn goed voor de klimaatbestendigheid, biodiversiteit én voor de beeldvorming over landbouw.

Steeds meer boeren zijn bezig meer organische stof en meer bodemleven op hun percelen te krijgen. Dat gebeurt bijvoorbeeld door kunstmest te vervangen door vaste stalmest en gecomposteerd maaisel. En door specifieke gewassen of andere ingrepen die beter water vasthouden. Zo worden zij ook minder afhankelijk van beregening die nu mede bijdraagt aan de ongewenste daling van het grondwaterpeil. Wat ons betreft worden deze boeren beloond voor hun water- en landschapsbeheer en andere zogeheten ecosysteemdiensten. Een geleidelijke omschakeling naar volhoudbare vormen van voedselproductie als biologische, natuur-inclusieve en kringlooplandbouw zal de stikstofproblematiek verder oplossen. En waterkwaliteit en waterbeheer ten goede komen. Dat kunnen boeren alleen als de overheid en de samenleving maar zeker ook het bedrijfsleven hen daarbij actief ondersteunen.

Twijfel en verwarring zaaien over wat allang vaststaat -en waarvan niet alleen de natuur maar wij allemaal de akelige gevolgen gaan ervaren- draagt niet bij aan oplossingen maar vergroot de problemen. Het enige wat helpt is dat boeren, burgers, beleidsmakers, bestuurders en natuurbeschermers de handen ineen (blijven) slaan. Naast alle emotie en commotie van de afgelopen tijd bewijzen we in Brabant óók elke dag aan elkaar en aan de buitenwereld dat we tot samenwerking bereid zijn. En dat we daar goed in zijn. Laten we dat voor ogen houden, vasthouden en uitdragen.

Veerle Slegers en Jac Hendriks, leden van het Algemeen Bestuur van Waterschap De Dommel namens Water Natuurlijk