Water in Brabant: Vriend of vijand?

Natte akkers, weilanden en huizen

Klimaatverandering door menselijk handelen verloopt nog veel extremer dan de wetenschap had kunnen voorzien. Naast extreme droogte is overvloedige regenval een zorgwekkend gevolg. Onbegaanbare akkers en weilanden. Ondergelopen kelders, convectorputten, tuinen, schuren, soms hele huizen. Verloren oogsten, schimmelende muren, onbewoonbare huizen. Boeren verliezen inkomsten, bewoners worden op kosten gejaagd. De schade is groot voor particulieren en grondeigenaren. Laat staan de zorgen, de frustraties, het verdriet.

Natuur gaat verloren

En onze natuur lijdt. In de recente extreem droge zomers stierf veel flora en fauna af. Maar nu verzuipen bomen en planten. We hebben onze biodiversiteit hard nodig voor onze voedselproductie, gezondheid en kwaliteit van leven. Maar vervuiling en bebouwing maken veel kapot. En teveel water ook. Diersoorten die gedijen op onze zandgrond zijn hun habitat verloren. Wandelpaden zijn onbegaanbaar. Heel veel Brabanders hebben natuur nodig voor hun kwaliteit van leven, dragen actief bij aan natuurbeheer. Zij zien met lede ogen de schade aan. Iedereen vraagt zich af hoe dit toch kon gebeuren. En wie er wat aan moet doen.

Waterschap

De waterschappen beheren ons ondiepe grondwater en de oppervlaktewateren. Het lijkt logisch om eerst naar hen te wijzen. Maar die waterschappen zijn al een aantal jaar druk bezig ons watersysteem (alle waterlopen, bouwsels en watermaatregelen samen) aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid: Die van elkaar snel afwisselende weersextremen. Die aanpassingen noemen we de watertransitie.

Ons watersysteem is ooit ingericht om water zo snel mogelijk naar zee af te voeren. Dat is nu geen oplossing meer. Daarom hebben waterschappers een dubbele klus: Tegelijk water laten afvoeren van waar het overlast geeft. En vasthouden waar dat kan voor droge tijden. Die operatie kost tijd. Een moeilijke boodschap als je op kosten wordt gejaagd door een mislukte oogst of een onbewoonbaar huis. Alle emoties van getroffenen door de wateroverlast zijn begrijpelijk. De agressie waarmee waterschappers soms moeten dealen zeker niet.

Overheden, verzekeraars, bouwers

Maar wat moet er dan gebeuren? En door wie? Door ons allen! En dat kan. Als overheden en bedrijven samenwerken met burgers en boeren. Allereerst moet er een calamiteitenfonds komen. Met geld van het Rijk maar ook van verzekeraars. Voor schadevergoeding. Maar dan zijn we er nog niet: Ook de oorzaken moeten worden weggenomen. Dus moeten bouwers en gemeenten stoppen met bouwen op ongeschikte locaties. En waterneutraal bouwen met grijswatersystemen. Zodat we de wc kunnen doorspoelen en de tuin sproeien met gerecycled water. En juist nu gemeentes terecht werken aan grote bouwprojecten tegen de woningnood, moet er veel meer stedelijk groen worden ingepland. Dat helpt tegen zowel wateroverlast als tegen droogte en hittestress.

Burgers en bedrijven

Stadsbewoners kunnen met hulp van hun gemeente hun tuintegels vervangen door groen en wadi’s. Wadi’s zijn plekken in je tuin waar je water in vasthoudt. Meer biologische planten in je tuin laat insecten, vlinders en vogels gedijen. Dat helpt ook de bodem. Koppel je regenpijp los van het riool en schaf een waterton aan en gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen. Dan lopen de riolen minder snel over. Isoleer je kelder en zet er een pomp in als je kunt. En ook als ondernemer moet je bijdragen: Minder water vervuilen en meer water recyclen. Waterberging moet vast onderdeel van bedrijvenparkmanagement worden. En minder verharding en meer groen bestrijden wateroverlast.

Boeren

Ook boeren moeten aan de bak. Gewassen telen die kwetsbaar zijn voor water: Dat kan niet meer overal. Net zomin als teelten waarvoor in hete droge zomers veel grondwater moet worden opgepompt. Niet alleen ondermijnt dat natuur: Ook ons drinkwater is dan niet meer vanzelfsprekend. Overstappen dus naar andere, water- of juist droogtebestendige teelten. Water en bodem moeten sturend worden voor grondgebruik. Wetenschap, natuurbeheerders en groene boeren hebben al veel kennis en ervaring.

Wat ook niet meer kan: Insecticiden, kunstmest en zware machines. Die maken het bodemleven kapot en dan kan die bodem geen water meer opnemen. Boeren zullen ook alleen nog vee kunnen houden dat niet méér mest produceert dan de bodem kan verdragen. Teveel mest maakt bijvoorbeeld de sponswerking van de bodem stuk. Boeren moeten een vergoeding gaan krijgen voor het bergen van water op hun percelen en voor andere ecologische diensten.

Alleen samen kan het

Wij als consumenten zullen ons moeten verbinden met gemeenschapsbedrijven als de Herenboeren. En producten kopen bij boeren die duurzaam en klimaatbestendig werken. Ieder van ons is consument: Wij zijn dus met velen en moeten eisen van supermarkten, banken en foodmultinationals dat zij boeren een eerlijke prijs betalen. Zodat die de omschakeling kunnen betalen naar klimaat-, bodem- en natuurvriendelijke werkwijzen. Gemeenten, provincies en het Rijk zullen moeten helpen met wet- en regelgeving en stimuleringsmaatregelen. Wat contraproductief is, moet worden ontmoedigd. Het goede moet gaan lonen.

Tegenover elkaar staan en vingerwijzen lost niks op. Iedereen draagt een stukje van de verantwoordelijkheid voor de oplossingen. Maar niemand kan in z’n eentje verantwoordelijk zijn. Succesvol zijn we alleen als we de krachten bundelen. Met een rechtvaardige verdeling van lasten en lusten. Onder aanvoering van een regisseur. De ongemakkelijke waarheid: De urgentie is enorm. Dus nu samen aan de bak!