Stikstof en Biodiversiteit

Stikstof en Biodiversiteit vraagt om samenwerking

Hoge stikstof uitstoot leidt tot verzuring en vermesting van de bodem. Al decennia wordt de kritische grens voor stikstof in tal van gebieden overschreden. Het leidt ertoe dat snelgroeiende soorten als grassen, brandnetels en bramen dominant worden en dat kwetsbare planten en dieren verdwijnen.

We zien de effecten overal: verruigde en verarmde natuur en verlies van biodiversiteit. Het probleem van teveel stikstof speelt bij alle typen natuur, maar leidt met name bij bossen, heide en vennen onder andere op de hogere Brabantse zandgronden tot de grootste knelpunten.

Onderzoek in Duitsland en Nederland heeft uitgewezen dat het aantal insecten met zo’n 70-75% is afgenomen. Afname van soorten vogels en kleinere dieren wordt gesignaleerd. Bij de (te) dunne eischalen en gebroken pootjes bij vogels in het veld wordt gedacht dat de oorzaak mede komt door een tekort aan kalk in de bodem als gevolg van verzuring van de grond.

Ook een te lage grondwaterstand is een belangrijke oorzaak voor achteruitgang van soorten in ecosystemen. Op veel plaatsten is de grondwaterstand verlaagd door landbouw en bewoning en door waterwinning.

Nut van biodiversiteit

Herstel van biodiversiteit is hard nodig voor een gezonde toekomstbestendige landbouw. Immers, bestuiving door bijen en andere insecten gaat zoveel beter (gratis) dan kunstmatig met de hand. Ook natuurlijke plaagbestrijding is afhankelijk van een rijke en vitale natuur (bijvoorbeeld eikenprocessierups). Landbouw en natuur zijn voor onze voedselvoorziening verbonden en van elkaar afhankelijk.

Meer biodiversiteit in de bodem beperkt ook de ecologische schade van extreem weer van de klimaatverandering. Vruchtbare, niet-verzuurde Brabantse bodems houden beter water vast en fungeren als klimaatbuffers. Daarnaast kan een ecosysteem met grote biodiversiteit beter reageren bij veranderende omstandigheden.

Levensverzekering

Een ‘top-economie’ vraagt ook om een top-natuur. Veel inwoners willen juist genieten van een rijke natuur met verschillende planten en dieren en een gezond functionerend ecosysteem.

Zo hangt alles samen. Herstel van biodiversiteit en natuur is als een soort levensverzekering voor onze toekomst. Met de klimaatverandering is het oplossen van het probleem van de Brabantse bodems alleen nog maar urgenter geworden.

Het is dus eigenlijk een probleem van ons allemaal. Het gaat over kennis en onze toekomst en wat is die ons waard? Hoeveel (verder) verlies van biodiversiteit willen we accepteren?

Rol van stikstof

We kunnen biodiversiteit herstellen als we de goede dingen doen. Eerdere voorbeelden, zoals de vroeger vervuilde rivieren en beken, laten zien dat herstel goed en snel mogelijk is. De veerkracht van de natuur is groot, maar niet oneindig. Als eerste is herstel van de biodiversiteit in (weer!) de bodem belangrijk. Reductie van de stikstofuitstoot is cruciaal.

Er wordt al veel langer over de onhoudbaarheid van de te hoge stikstof uitstoot door de landbouw gesproken. Al vanaf 1981 is het probleem erkend, is beleid en regelgeving ontwikkeld en zijn afspraken voor reductie gemaakt. Dit heeft tot een daling van stikstofuitstoot geleid. Maar sinds 2015 wordt helaas weer een stijging van ammoniakbelasting in natuurgebieden gemeten, terwijl die nog veel verder zou moeten dalen om de gevarieerde natuur in stand te houden.

Het Rijk heeft in september 2018 haar visie uitgebracht dat verduurzaming en toekomstbestendige landbouw nodig en mogelijk is. Voor het oplossen van de stikstofcrisis op korte termijn zijn Rijk en provincies aan zet. Zodra het stikstofbeleid en de maatregelen bekend zijn kan het waterschap, als functionele overheid, met de uitwerking ervan meedenken en meehelpen.

Vitale bodem

Het waterschap kan alvast vanuit haar verantwoordelijkheid voor het watersysteem initiatieven nemen voor vitale bodems. Een vruchtbare, vitale bodem houdt namelijk veel beter water vast; een vitale bodem werkt als een natuurlijke spons. De huidige landbouwpraktijk heeft echter geleid tot minder sponswerking, met name op hogere verdroogde zandgronden. Als die trend zich – in combinatie met klimaatverandering – doorzet wordt het watersysteembeheer de komende decennia steeds complexer en duurder. Het is daarom van belang dat middelen om de stikstofcrisis te bezweren ook optimaal bijdragen aan het functioneren van de waterhuishouding in het buitengebied.

Kansen – ‘watersysteemdienst’

In een sterk in verandering zijnde omgeving kúnnen we niet stilstaan. Het gaat erom samen de weg te vinden om dit probleem als kans te zien, en samen te werken aan de weg om uit de oplossingen te komen. Vanuit dialoog en draagvlak zoeken naar oplossingen waarmee zowel bodem-biodiversiteit herstelt en onze omgeving klimaatrobuuster wordt, dáar maakt Water Natuurlijk zich sterk voor.

Het stikstof probleem bagatelliseren of afdoen als ongefundeerd leidt niet tot een oplossing.

Water Natuurlijk De Dommel ziet in deze stikstof-problematiek ook kansen voor een ontwikkeling naar toekomstbestendig, klimaatrobuust watersysteem en omgeving. Een geleidelijke omschakeling naar natuur-inclusieve vormen en kringloop landbouw zal de waterkwaliteit en het waterbeheer ten goede komen. Boeren kunnen juist een belangrijke rol bij het water- en landschapsbeheer vervullen op hun percelen: voor meer vasthouden van (overtollig) regenwater en voor het aanvullen van het grondwater. Daarmee worden agrariërs ook minder afhankelijk van beregenen. We kunnen twee vliegen in één klap slaan.

Volgens Water Natuurlijk mag er ook wat tegenover staan bij zo’n ‘watersysteemdienst’. Als we samen nadenken over een verdienmodel voor het leveren van watersysteem-diensten voor het algemene belang kan dat prima gaan werken.