Begroting voor 2024: dit vinden wij

Een noodzakelijke lange termijn visie, de stip aan de horizon

De wereldbevolking groeit naar 10 miljard mensen in 2050. Kunnen we dan zonder vitale agribusiness? Kan dat alleen met meer en/of intensiever landgebruik? Betekent dit dat we de natuur gaan opofferen of gaan we mitigerende maatregelen nemen en welke dan?

Kunnen we naar ‘Ruimteschip Aarde’ kijken, op een manier, waarbij we de problemen oplossen, niet ten koste van elkaar, maar in samenhang met elkaar en door gebruik te maken van hetgeen we ‘tot nu toe weten-kennen-kunnen’.

Is er een oplossing mogelijk voor de gestapelde problemen van; landbouw, voedselvoorziening, klimaatverandering, waterproblematiek, natuur, ecologie, hydrologie, biodiversiteit, technologie en bevolkingsgroei?

Kunnen we onze verkokerde visies ombuigen en naar ‘oplossingen in samenhang’ groeien? Bijten al deze thema’s elkaar eigenlijk wel?

Kunnen we verder kijken dan ‘Farm-to-Fork’, voedselbossen en natuurinclusieve landbouw? Kunnen we ons laten inspireren door de oneindige rijkdom van het biologische leven dat ons omringt?

Balanceren... dat gingen we doen… en ‘lef’, dat hadden we toch ook? Beide hebben we nodig!

Met lef durven dromen over een gezamenlijke stip op de horizon, een gezamenlijke visie, waarbij er een plaats is voor ieders ambitie. Een goed overleg, ‘benen op tafel’ met waterschap en externe stakeholders; agrariërs, industrie, burgers, TBO’s, wetenschap, provincie.

In dat kader hebben wij vragen gesteld aan het Dagelijks Bestuur (DB) over de volgende thema’s.

Grondwater en verdroging

Het waterschap heeft voor het grondwaterbeheer twee instrumenten tot zijn beschikking: het reguleren van grondwateronttrekkingen en peilbesluiten. Om beleid te kunnen maken is echter wel inzicht nodig in de vraag wie onttrekt wat? We hebben het DB gevraagd naar de voortgang van deze onderzoeken en over de datum van afronding.

Maaibeheer

Dijken en beken worden niet altijd even zorgvuldig gemaaid. Zo is het dit jaar bij de Loobeek in Venray op een aantal plaatsen weer mis gegaan. Daarnaast wordt op veel plekken langs beken en andere stromen nog steeds geen strook van 5 meter vrijgehouden om uitspoeling van nitraten en bestrijdingsmiddelen tot een minimum te beperken. Dit leidt tot achteruitgang van de biodiversiteit. Hoe kunnen we er voor zorgen dat aannemers zorgvuldiger te werk gaan bij het uitvoeren van onze bestekken? En dat tegelijkertijd de functies van de watergangen gewaarborgd zijn?

We hebben daartoe een gezamenlijk motie ingediend die is aangenomen: link

Waterveiligheid en gemeenten

Ruimtelijke ontwikkelingen hebben invloed op de waterveiligheid. Dat gaat vooral over het voorkomen van overstromingen door goede waterkeringen. En het beperken van gevolgen bij een overstroming door klimaatadaptief te bouwen.

In het omgevingsplan moet een gemeente regels opnemen die rekening houden met het voorkomen van overstroming, wateroverlast en waterschaarste. En ook met het beperken van de eventuele gevolgen daarvan. Afstemming met het waterschap is hierbij van belang.

De waterschapsverordening bevat alle regels over de fysieke leefomgeving die het waterschap stelt binnen haar beheergebied. Per waterschap is er één waterschapsverordening. Waterschappen moeten op 1 januari 2026 een waterschapsverordening hebben vastgesteld. Wij hebben het DB erop bevraagd of deze al in de maak is en wanneer zij voornemens zijn deze vast te stellen.

Waterkwaliteit

Met de realisatie van de Kader Richtlijn Water (KRW)-doelen is het bijzonder slecht gesteld. Met name wat betreft stikstof en fosfaat wordt volgens de prognose zoals opgenomen in het Provinciaal Waterprogramma (blz. 104) in 2027 slechts in 5 van de 42 KRW-beken de doelstelling gehaald. Op dit moment wordt het doel voor fosfaat en stikstof slechts gehaald in 3 van 42 KRW-waterlopen. Dit heeft tot gevolg dat ecologische doelen voor flora en fauna ook maar in 3 van de 42 KRW-waterlopen gehaald gaan worden in 2027 (zie blz. 101 van het Prov. Waterprogramma).

Dit is dramatisch en vergt een aanzienlijk intensievere aanpak. Wij zien mogelijkheden om samen met burgers en andere partners tot een intensivering van de aanpak te komen. We hebben daartoe deze motie opgesteld, welke in aangenomen.

Financiën
Jarenlang behoorde Waterschap Limburg (WL) tot de goedkoopste waterschappen van Nederland. Dat dit gepaard ging met ongehoorde risico’s is ons pas in 2021 gebleken: het niet reserveren voor vervanging van onze kapitaalgoederen maakte ons tot het goedkoopste waterschap van Nederland. Maar dit was wel een klassiek geval van goedkoop is duurkoop, zoals blijkt uit de inhaalslag die we met onze assets moeten maken. Daar komen de relatief hoge kosten van ons aandeel in het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) bij en uiteraard de grote opgaven voor het realiseren van de KRW-doelen. En we hebben ook meer dan terechte ambities op het gebied van klimaatadadaptatie, bestrijding van wateroverlast, droogte en niet te vergeten natuur en biodiversiteit. We gaan dus stevig investeren, meer medewerkers aantrekken en worden geconfronteerd met kostenontwikkelingen.

Daarnaast zien we in Bijlage L van de begroting de risico-inventaristatielijst en lezen we op pagina 100 dat onze benodigde weerstandscapaciteit 9.4 miljoen bedraagt. Onze weerstandsratio is momenteel 0 – kortom: geen dekking. Gelet op de financiële situatie van het schap gaan onze keuzes gepaard met financiële risico’s. Water NATUURlijk is zich ten volle bewust van deze financiële risico’s. Gelet op het voorgestelde Herstelplan weerstandsvermogen én de grote opgaven waar wij voor staan vinden we deze risico’s echter verdedigbaar.

Uiteraard is de forse tariefontwikkeling van WL in het licht van de toenemende armoede een gevoelig punt. De fractie Water NATUURlijk is van mening, en gelukkig staan we daar niet alleen in, dat we alles uit de kast moeten trekken om de lasten voor de meest kwetsbaren zo laag mogelijk te houden. Het kwijtscheldingsbeleid en de financiële ruimte die de jaarlijkse onderuitputting biedt, vormen het perspectief.

Ondanks deze “winstwaarschuwingen” bevinden we ons als WL nog steeds in de onderste regionen als het gaat om de vergelijking met onze 20 collega-waterschappen. Zo staan we in 2023 op plaats 17 voor de Belastingdruk van Huishoudens en op plaats 18 als het gaat om de Belastingdruk voor Agrarische Bedrijven.

De wereldwijde noodzaak om álles te doen dat in ons vermogen ligt om het tij van klimaatverandering, droogte, zeespiegelstijging, wateroverlast, et cetera te keren, verplicht ook ons Waterschap tot maximale inspanningen! In dat kader verdient de oproep gedaan tijdens de commissievergadering Waterkeringen, Bestuur en Organisatie op 19 oktober vorig jaar onze unanieme steun:

“Naar buiten toe moet worden uitgestraald dat Waterschap Limburg haar verantwoordelijkheid durft te nemen. Die verantwoordelijkheid heeft ook consequenties. Als hier door het hele algemeen bestuur achter wordt gestaan, dan wordt eensgezindheid uitgestraald en is er een verhaal te vertellen”.