Jakobskruiskruid, de feiten!
Water Natuurlijk adviseert in het rapport “Bloeiende bermen” (link opent in een nieuw tabblad) om een plant als jakobskruiskruid niet te bestrijden. Dit terwijl de laatste tijd in de media verontrustende berichten verschenen over jakobskruiskruid (link opent in een nieuw tabblad) en er maatregelen tegen deze plant worden geëist. Men suggereert dat jakobskruiskruid vooral voor paarden en koeien een levensgevaarlijke plant is. Die berichten staan echter vol onjuistheden. Water Natuurlijk Hollandse Delta vindt het daarom tijd om de feiten op een rijtje te zetten.
Giftige plant
Jakobskruiskruid is zeker een giftige plant (link opent in een nieuw tabblad). Als paarden en koeien hiervan flinke hoeveelheden zouden eten, kan dat heel vervelende gevolgen hebben. Dat gebeurt echter vrijwel nooit, en het is te voorkomen. Er is daarom geen enkele reden om deze plant, die voor veel insecten heel waardevol is, te bestrijden.
Planten beschermen zichzelf tegen vraat. Zij produceren onder andere gifstoffen om niet opgegeten te worden. Er zijn dan ook heel veel giftige planten. Soms zijn alleen bepaalde delen giftig en soms de gehele plant. Sommige planten zijn heel erg giftig en andere planten veel minder. Het komt voor dat planten giftig voor bepaalde dieren. Andere dieren hebben juist nergens last van. Alles komt voor.
Dieren hebben zich op al die situaties aangepast. Ze weten welke planten ze wel kunnen eten, en welke niet. Veel giftige planten smaken ook niet lekker, waardoor dieren er vanzelf vanaf blijven. Het komt ook voor dat dieren juist expres giftige planten eten, bijvoorbeeld om parasieten of infecties te bestrijden. Ook de mens gebruikt giftige planten als basis voor medicijnen.
Selectief grazen
Vroeger stonden in weilanden en hooilanden tientallen soorten planten, waaronder giftige planten. Veel van die planten zijn giftig, maar paarden en koeien vreten daar keurig omheen. Ze weten precies welke planten wel eetbaar zijn en welke niet. Er zijn wel risico’s als paarden worden gehouden op een te klein stuk grond met te weinig voedsel. Of als paarden en koeien hooi of kuilvoer krijgen met daarin giftige planten die niet meer als zodanig herkend worden.
Maar gebeurt dat ook? In Nederland heeft jarenlang een meldpunt bestaan waar men een vergiftiging door jakobskruiskruid kon melden. Dat meldpunt is uiteindelijk opgeheven (link opent in een nieuw tabblad) omdat er geen enkele melding binnen kwam, ook niet bij navraag bij dierenartsen die vergiftiging zouden moeten hebben vastgesteld.
In de praktijk gebeurt het dus niet of het kan niet worden vastgesteld. Hooguit was er wel eens een verdacht geval, maar dan is telkens de vraag of het ook daadwerkelijk om jakobskruiskruid ging. Eerlijk gezegd is dat niet vast te stellen. De gifstoffen die jakobskruiskruid aanmaakt komen in veel planten voor. Daarnaast zijn er in de natuur nog veel planten met vergelijkbare gifstoffen, waaronder heel algemene soorten als bijvoorbeeld groot- en klein hoefblad, moerasandijvie, slangenkruid, smeerwortel. Zelfs als je alle jakobskruiskruid zou weghalen, blijven er nog tientallen andere planten over met dezelfde of vergelijkbare soorten gifstoffen.
Droogvoer
Met hooi en kuilgras is voorzichtigheid geboden. Meestal is het geen probleem omdat het van graslanden komt waar niet of nauwelijks kruiden voorkomen. Kruidenrijk hooi of kuilgras dient zeker voor paarden vrij van jakobskruiskruid te zijn. De producent moet dit kunnen garanderen, maar er is inmiddels ook een testmethode. Dankzij een onlangs ontwikkelde testmethode (NEN-EN 17683) is het mogelijk geworden om vast te stellen of giftige stoffen van jakobskruiskruid in hooi of kuilgras voorkomen. Hierdoor kan vrij eenvoudig worden vastgesteld of er teveel van deze stoffen in hooi aanwezig zijn. In Nederland wordt het maaisel van wegbermen vrijwel nergens meer als dierenvoer aangeboden.
Beschermen waard
In ecologisch beheerde wegbermen verdwijnt jakobskruiskruid na enkele jaren vanzelf zodra de grasmat volledig gesloten is. Jakobskruiskruid kan alleen ontkiemen op kale grond. Kale plekken ontstaan onder andere door (graaf-)werkzaamheden die in een berm worden uitgevoerd, doordat een maaibalk te laag staat afgesteld. Het is heel onverstandig om planten handmatig te verwijderen. Door het uittrekken van de plant ontstaat een geschikte kiemplek voor jakobskruiskruid.
Er zijn dus geen goede redenen om jakobskruiskruid te bestrijden, maar er zijn wel heel goede redenen om jakobskruiskruid te beschermen. In Nederland leven meer dan 150 soorten insecten die geheel of gedeeltelijk afhankelijk zijn van jakobskruiskruid, waaronder ook veel wilde bijen. Deze plant is dus heel waardevol voor de biodiversiteit in Nederland en moet om die reden dus juist gekoesterd worden.
Het antwoord van minister Schouten op Kamervragen (link opent in een nieuw tabblad) over de bestrijding van jakobskruiskruid is in lijn met het advies van Water Natuurlijk Hollandse Delta.
Piet Mout
