Artikel: "Houd het water op alle mogelijke manieren vast'

Waterschappen zijn er weer druk mee, met de overvloedige winterregens. Conform het credo ‘vasthouden, opslaan, afvoeren’ stouwden ze hun watersystemen tjokvol. Toch pompten de gemalen van de waterschappen in de extreem natte januarimaand een zondvloed water weg naar zee.

Urgent werd het in rivierenland. De Linge zorgde voor bijna-overstromingen in Leerdam. Als we hadden geaccepteerd dat weilanden en akkers tijdelijk onder water staan, was er weinig aan de hand geweest.

En nu? De kans is groot dat we, zeg vanaf half maart, weer met voorjaarsdroogte te maken krijgen. Want vier van de vijf vorige voorjaren waren extreem droog, na kletsnatte winters. Vooral op de zandgronden speelden zich vanaf april de bekende taferelen af met stuivende akkers, gedoe over beregening en angst voor natuurbranden.

Mocht er dit voorjaar opnieuw een lange periode van droogte aanbreken, voor de vijfde keer in zes jaar, is het zaak om het watersysteem maximaal gevuld te hebben zodat we het de komende zeven ‘magere’ maanden beter uitzingen.

Recent onderzoek wees uit dat het grondwater op de Veluwe, in de Achterhoek, Twente en Brabant zelfs na de overvloedige winterregens allerminst is hersteld van de ‘droogte op droogte op droogte’. Dit is het bewijs dat we nog steeds te weinig water vasthouden. Waterschappen doen hun best, maar er is veel meer nodig.

Waarom in maart nog water afvoeren? Waarom niet anticiperen op droogte en drassige situaties enigszins accepteren? Het waterbeheer moet op zijn kop.

Vijf ideeën voor waterberging
Wij presenteren vijf ideeën voor een fermere koers. Pak er ten eerste eens gedetailleerde hoogtekaarten van landelijk gebied in Oost- en Zuid-Nederland bij en navigeer naar de laagst liggende landbouwpercelen. Spoor tevens de meest gedaalde en verzilte gebieden op in het westen en noorden. Overleg overal met eigenaren en pachters om deze toch al slecht renderende gronden, waar waterschappen nu extra draineren, te bestemmen voor wateropvang. Gebruik de stikstofmiljarden níet om boeren uit te kopen maar verleid ze tot nieuwe businessmodellen: wateropvang, natuurontwikkeling, aanleg van houtwallen en groenblauwe landschapselementen. Bevorder teelt van natte gewassen als lisdodde en olifantsgras voor circulair isolatiemateriaal als vezelplaat. Dit alles helpt de stikstofreductie en werkt positief in de regionale gebiedsprocessen die nu overal opstarten. Zoek ten tweede ook in de stad de laagte op. Wijs lage terreinen met veel wateroverlast aan voor wateropvang. Niet alleen uitgestrekte vijverpartijen of bassins, maar leg ook verlaagde plantsoenen, wadi’s en tiny forests aan. Het resultaat is minder stedelijke wateroverlast, minder hittestress, minder droogte maar meer openbaar groen.Een derde idee: waterschappen en boeren kunnen zogeheten vloeivelden overwegen waar water de tijd krijgt om in de bodem te infiltreren. Dit was in de Middeleeuwen al een beproefde methode. In grotere vorm is dat een waterhouderij van enkele hectaren, zoals waterschap Aa en Maas bij Helmond. Landgoedeigenaren en Staatsbosbeheer kunnen nieuwe rabatbossen aanleggen en water bergen in de greppels.

Water in de grond
Vierde voorstel: in deze overvloedige wintermoessontijd valt veel water te infiltreren in zoetwaterbellen in de ondergrond. Op de zandgronden, een derde tot de helft van Nederland, moeten waterbedrijven, industrie en boeren het waterbergend vermogen benutten, want op elke vierkante meter zandgrond kan jaarlijks tweehonderdduizend liter water de bodem intrekken. In de duinen kan overvloedig rivierwater voor natuur en voor drinkwater dienen, zoals de waterbedrijven PWN, Waternet, Dunea en Evides al decennia doen, uiteraard met uitgebreide voorzuivering.

Kijk ook eens serieus naar de potentie van heuvelruggen en stuwwallen: Utrechtse Heuvelrug, Gooi, Hondsrug, Sallandse Heuvelrug, en natuurlijk naar de grootste wateraccu in de bodem van Nederland, het Veluwe-massief.

Ten slotte liggen er grote kansen voor berging dichtbij huis: op het dak, onder tuinen of in wadi’s. Voor de geplande negenhonderdduizend nieuwbouwwoningen, meer dan 12 procent van de huidige woningvoorraad, zou zo’n groenblauw dak een verplichting moeten zijn. De gemeente Tilburg loopt voorop. Iedereen die gaat bouwen of renoveren – scholen, bedrijven en particulieren – is vanaf dit jaar verplicht om regenwater op te vangen.

Op 15 maart zijn de verkiezingen voor Provinciale Staten én voor de besturen van de 21 waterschappen in Nederland. Ga in ieder geval stemmen, liefst op een partij die zich het dichtst bij deze fiere maatregelen waagt.