Wettelijke natuurbescherming faalt
Verlies aan biodiversiteit is wereldwijd een groot probleem. Zeker in een dichtbevolkt land als het onze. Op allerlei manieren wordt geprobeerd om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen, onder andere met de wettelijke bescherming van verschillende diersoorten. Recent is gebleken dat deze wettelijke bescherming van natuur hopeloos faalt, omdat diverse overheden deze wetgeving niet serieus nemen.
Leefgebied vleermuizen
Vleermuizen zijn wettelijk beschermd en de Zuiderlandse Zeedijk bij Oude-Tonge was een bekend leefgebied voor vleermuizen. De mooie rij met ruim 60 jaar oude populieren dienden als gebied om te foerageren, als trekroute, als voortplantingsgebied en om te overwinteren. Bewoners wisten dat want ze zien op zomeravonden altijd vleermuizen vliegen. Veel mensen van de Vereniging Natuur en Landschap bescherming Goeree-Overflakkee wisten dat. Immers zij spannen zich in voor de bescherming van het leefgebied van deze dieren.
De aanwezigheid van vleermuizen bleek ook uit onderzoek. Voor de plaatsing van windmolens moest een fauna onderzoek worden uitgevoerd. De wetgeving is er op gericht om te voorkomen dat door dergelijke ingrepen in het landschap het leefgebied van vleermuizen wordt aangetast. Uitgebreid onderzoek van Bureau Waardenburg toonde aan dat de rij populieren diende als leefgebied voor de rosse vleermuis, de laatvlieger, de gewone en de ruige dwergvleermuis. Onder andere met detectieapparatuur werd de aanwezigheid hiervan vastgesteld.
Dit betekende dat de geplande windmolens niet zonder meer gebouwd konden worden. Er moest een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie Zuid-Holland. In het Provinciaal Blad van 19 april 2019 kondigde het provinciebestuur aan dat ze het voornemen had om ontheffing te verlenen voor het doden of verwonden van vleermuizen. Belanghebbenden konden een zienswijze indienen bij de Omgevingsdienst Haaglanden.
Ook in het bestemmingsplan ‘Windlocatie Battenoord’ van de gemeente Goeree-Overflakkee zijn voorschriften opgenomen om het leefgebied van de vleermuizen aan de Zuiderlandse Zeedijk veilig te stellen. De rosse vleermuis is zelfs door de provincie Zuid-Holland tot icoonsoort bestempeld en met subsidie wordt geprobeerd het leefgebied van deze dieren te verbeteren.
Overtreding van de wettelijke regels zijn misdrijven en kan tot forse straffen leiden. Afdoende bescherming voor deze kwetsbare dieren zou je denken, maar dan komt het waterschap Hollandse Delta in beeld.
Bomenkap
De rij van zo’n 120 populieren aan de Zuiderlandse Zeedijk is van het waterschap Hollandse Delta. Als gevolg van een hevige bui met zware windstoten raakte afgelopen zomer een aantal bomen in de rij beschadigd. In een bericht op de website meldt het waterschap dat ze hun best doen om zoveel mogelijk bomen te behouden. Kort na de zomerstorm werd geconstateerd dat er 19 bomen waren afgebroken dan wel zwaar beschadigd.
Met ontzetting namen wij kennis van het feit dat binnen 14 dagen na de storm de gehele rij van ongeveer 120 populieren aan de Zuiderlandse Zeedijk was gekapt. Dit omdat het een grove aantasting van het landschap betreft en omdat de bomenrij van groot belang was voor de daar voorkomende wettelijk beschermde vleermuizen en vogelsoorten.
Gebruikelijk is dat het waterschap in zo’n geval de stormschade opruimt en gevaarlijk afhangende takken verwijdert. In dit geval niet. Plotsklaps alle bomen en het totale leefgebied van de beschermde vleermuizen weg.
Grote verontwaardiging op Goeree-Overflakkee. Honderden mensen gaven via sociale media uiting aan hun frustratie over de aanpak van het waterschap. Velen spraken het vermoeden uit dat de kap was gedaan voor de windmolens en voor de biomassa waar een grote behoefte aan zou zijn. De fractie van Water Natuurlijk Hollandse Delta stelde medio augustus schriftelijke vragen aan het college van dijkgraaf en heemraden, maar kreeg geen antwoorden.
Twee maanden later drong Water Natuurlijk met klem aan om met antwoorden te komen. Er was toen al een sterk vermoeden dat de Wet Natuurbescherming met voeten getreden was. In een reactie liet het college weten dat het waterschap onderzoek had laten doen door de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid en dat er geen vleermuizen waren aangetroffen. Dat roept natuurlijk de vraag op hoe het kan dat bij de Omgevingsdienst Haaglanden een zienswijze kan worden ingediend op een ontheffing voor het doden vleermuizen en dat de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid tot de conclusie komt dat er geen vleermuizen voorkwamen.
Het bestuur van het waterschap vond in ieder geval dat ze netjes volgens de wettelijke regels had gehandeld.
Naleving regelgeving
Op grond van de Wet Natuurbescherming zijn alle handelingen die nadelig kunnen zijn voor vleermuizen of hun leefgebied verboden. Hiervan kan ontheffing worden verleend door de provincie. Een gedegen onderzoek dient hieraan vooraf te gaan. De windmolenexploitant die ter plekke wil bouwen had dat ook gedaan. Het voornemen van de provincie om de ontheffing te verlenen was gepubliceerd.
Voor het waterschap gelden andere regels. Zij hoeven geen ontheffing aan te vragen in bepaalde gevallen als zij handelen volgens een vastgestelde gedragscode. In deze gedragscode is bepaald hoe moet worden omgegaan met de zorgplicht en het doen van onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten. Startpunt is de beschikbare informatie. Het waterschap had op de hoogte moeten zijn of zich op de hoogte moeten stellen van de informatie bij andere overheden. Dat was voldoende geweest om vast te stellen dat het hier om het leefgebied van vleermuizen ging.
Als er daarna nog twijfels zijn dient het waterschap volgens haar eigen gedragscode onderzoek te laten doen door een ecologisch deskundige. Dit is iemand die aantoonbaar is opgeleid en ervaring heeft in de soort specifieke ecologie. Een deskundige op het gebied van vleermuizen dus die ook weet op welke wijze een onderzoek naar het voorkomen van deze dieren moet worden uitgevoerd. Deze deskundige dient een advies uit te brengen en het waterschap moet dit advies volgen bij de eventueel noodzakelijke werkzaamheden.
Dat is allemaal niet gebeurd. Het is ook onmogelijk om in een week een gedegen onderzoek naar het voorkomen van vleermuizen op te zetten, uit te voeren, daarover te rapporteren en te adviseren. Het bestuur meldt op vragen van Water Natuurlijk dat ze de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid onderzoek heeft laten doen. Dat kan niet kloppen. Dat soort werk doet de omgevingsdienst niet. Hun taak is de Wet Natuurbescherming te handhaven. Water Natuurlijk heeft ook andere informatie. Blijkt dat iemand van Minekus Buitengewoon een zogenaamde faunacheck heeft uitgevoerd en op een A4’tje een kruisje heeft gezet bij de tekst ‘geen beschermde soorten aangetroffen’(bijlage 3). Vervolgens is de hele bomenrij volstrekt onnodig gekapt en het leefgebied van de beschermde vleermuizen vernietigd.
Dit voldoet op geen enkele wijze aan de regels van de wet en de gedragscode voor de waterschappen. De conclusie is ook tegengesteld aan de resultaten uit het wel goed uitgevoerde onderzoek van bureau Waardenburg en de officiële publicaties van gemeente en provincie.
Handhaving? Nee dus.
De Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid is namens de provincie belast met de handhaving van de Wet Natuurbescherming. Namens de Vereniging Natuur en landschapsbescherming Goeree-Overflakkee werd deze dienst ingeschakeld. De medewerker van de omgevingsdienst ging op bezoek bij het waterschap waarna de conclusie werd getrokken dat er geen vleermuizen waren en dat er zorgvuldig was gehandeld.
Kennelijk doet de omgevingsdienst niet aan waarheidsvinding. Een vraag aan de bewoners bij de Zuiderlandse Zeedijk was voldoende geweest om te weten dat er wel degelijk vleermuizen voorkwamen. Een simpele zoekopdracht en de informatie van de andere overheden is via internet beschikbaar. Uit tal van bronnen komt glashelder naar voren dat de bomenrij aan de Zuiderlandse Zeedijk een belangrijk leefgebied voor vleermuizen was. De omgevingsdienst zag het niet of wilde het niet zien en legitimeerde daarmee het optreden van het waterschap.
Dit leidde tot grote frustratie bij de echte natuurbeschermers. Namens de vereniging Natuur en Landschapsbescherming Goeree-Overflakkee werd dan ook medio oktober vorig jaar aangifte gedaan van overtreding van de Wet Natuurbescherming bij de politie. De beloofde informatie over het onderzoek bleef uit. Bij navraag kwam begin januari het antwoord: geen prioriteit.
De natuur trekt aan het kortste eind. Het is ook een voorbeeld van grove rechtsongelijkheid. De windmolenbouwer moet een duur en grondig faunaonderzoek laten uitvoeren door een deskundig team en een ontheffingsprocedure doorlopen. Het zou immers kunnen dat een vleermuis uit de bomenrij zich doodvliegt tegen een molenwiek. Het waterschap huurt iemand in die een kruisje zet op een A4’tje en zaagt binnen een week alles om. Einde leefgebied vleermuis.
Joost Kievit MSc
Bronnen
- Bijlage 3 Schouwformulier
- Bijlage 5 Natuurtoets windpark Suyderlandt, Oude-Tonge
- Bijlage 6 Bestemmingsplan Suyderlandt, Windlocatie Battenoord
- Bijlage 7 Provinciaal Blad vleermuizen_
- Bijlage 10 gedragscode Wet natuurbescherming voor waterschappen 2019
