Waterverdeling in tijden van droogte

Rivieren voeren steeds minder water aan en neerslag is lang uitgebleven. De gevolgen zijn pijnlijk zichtbaar geworden: verdroogde natuurgebieden, akkers die barsten van de droogte en waterbedrijven die hun leveringszekerheid heroverwegen. In deze schaarste moeten waterschappen keuzes maken over wie nog wél water krijgt. En dat leidt tot spanningen.

Boeren mogen in veel gebieden nog slechts met een vergunning water onttrekken. De onvrede onder hen groeit. Bij sommige boeren slaat de frustratie om in dreigementen richting handhavers van het waterschap. Deze dreigende sfeer toont hoe precair de verdeling van oppervlaktewater inmiddels is geworden in de allerdroogste gebieden van ons land. 

De kern van het probleem zit dieper. Volgens hydroloog Marc Bierkens (Universiteit Utrecht) is de weerbaarheid van Nederland tegen droogte nog altijd zwak en komt het op gang brengen van structurele oplossingen maar moeizaam van de grond. De oorzaak? De politiek. In het programma Nieuwsuur van 19 juli 2025 legt hij uit dat kiezers in waterschappen vaak stemmen op partijen die droogteproblematiek bagatelliseren of zelfs ontkennen. Zo blijven maatregelen uit, terwijl de urgentie groeit.

Maar mag de toegang tot iets fundamenteels als water afhangen van verkiezingsuitslagen of politieke voorkeuren? Dat is een riskant pad. Waterverdeling in tijden van droogte raakt aan volksgezondheid, voedselzekerheid én natuurbehoud. Dit vraagt om regie, visie en lange adem – niet om kortetermijnbelangen of partijpolitiek. Daarom is er een verdringingsreeks in de Waterwet vastgelegd en uitgewerkt in het Waterbesluit. Het komt er op neer dat er een prioriteitsvolgorde is voor de verschillende categorieën van (oppervlakte-)watergebruikers. Hier in Nederland heeft waterveiligheid de hoogste prioriteit. Als de dijken het begeven door droogte zijn de gevolgen niet te overzien. Het tegengaan van onomkeerbare (natuur)schade valt onder dezelfde categorie. Daarna komen de drinkwater- en de energievoorziening (categorie 2) en in categorie 4 staat pas de landbouw.

Water Natuurlijk wil droogte voorkomen door de drietrapsstrategie “vasthouden-bergen-uitmalen” in te voeren. Als Nederland Waterland zijn we al eeuwen gewend om water zo snel mogelijk af te voeren. Dit moet drastisch veranderen omdat droogte steeds ernstiger vormen aanneemt door klimaatverandering.

Nederland is groot geworden door water te temmen. Maar in een tijd waarin water steeds schaarser wordt, moeten we het vasthouden en niet gelijk uitpompen. In tijden van ernstige schaarste moeten we leren het eerlijk te delen. Zonder regie glijden we af naar chaos, ongelijkheid en ecologische schade. Het is tijd om het water weer als gemeenschappelijk goed te behandelen – en daar hoort leiderschap bij dat boven de waan van de dag uitstijgt.

Mirjam de Neef