EU als melkkoe

De zogenoemde 4% regeling is er om de milieubelasting van de landbouw te beperken. Door het ontduiken van deze regeling zou in 2023 ruim 21 miljoen aan onterechte subsidie zijn uitgekeerd en is het milieu zwaarder belast. Het waterschap Hollandse Delta faciliteerde dit.

Via het Europese Gemeenschappelijk Landbouw Beleid gaat er veel subsidie naar boeren. Ook de Nederlandse belastingbetaler betaalt mee. De laatste tijd wordt deze subsidie ook ingezet om de milieuschade vanuit de landbouw te beperken. De 4% regeling houdt in dat boeren die een bepaalde subsidie claimen 4% van hun grond niet betelen. Dat betekent minder mest en minder bestrijdingsmiddelen die het water kunnen verontreinigen. Een rechtstreeks belang voor het waterschap.

Prima dus, maar dan komt er een beweging om zoveel mogelijk van die 4% af te snoepen. Maximaal subsidie claimen en minimaal presteren. Het journalistieke onderzoek platform “Follow the money” (link opent in nieuw tabblad) had al aangetoond dat in ons land op grote schaal gefraudeerd werd door andermans grond op te voeren bij subsidie aanvragen. Gronden van gemeenten, natuurorganisaties en waterschappen vulden de niet beteelde 4% aan. Ten onrechte en nadelig voor het milieu.

Begin vorige jaar kwam er een initiatiefvoorstel van de boeren vertegenwoordigers in het bestuur van het waterschap Hollandse Delta om toestemming te geven aan boeren om de watergangen van het waterschap mee te tellen voor de 4%. Dat zou winst opleveren voor de waterkwaliteit, de biodiversiteit en het landschap. Het college van Dijkgraaf en Heemraden was er niet voor en ook Water Natuurlijk zag het anders. Een meerderheid stemde voor en er moest een evaluatie komen.

Dit voorjaar kwam de kwestie opnieuw aan de orde in het bestuur van het waterschap (link opent in een nieuw tabblad). De evaluatie was er. Geen aantoonbare voordelen voor waterkwaliteit en biodiversiteit. Niet bekend was hoeveel agrariërs gebruik hadden gemaakt van de regeling. Bewijsstukken voor een controle van individuele boeren ontbraken. Juridische adviezen maken duidelijk dat er een risico voor het waterschap is dat zij onterecht staatssteun geeft aan bedrijven. Voortzetting van de regeling zou een forse financiële en personele belasting betekenen. Voor iedereen moest duidelijk zijn dat voorzetten van toestemming om de watergangen te gebruiken voor dit doel eigenlijk een cadeautje aan boeren is.

'Niet voortzetten' was dan ook het college voorstel. Dat leidde tot een forse discussie en een amendement van de BBB fractie om de toestemming, weliswaar beperkter, toch voort te zetten. Dat amendement kreeg een meerderheid. Water Natuurlijk koos voor het belang van waterkwaliteit en biodiversiteit. Opmerkelijk was dat het college verdeeld stemde, de agrarische vertegenwoordigers in het dagelijks bestuur stemden met de BBB mee.

Het schuurt ook op het vlak van integriteit en belangenverstrengeling. Diverse bestuursleden hebben zelf een agrarisch bedrijf of nauwe banden met zo’n bedrijf dat gebruik maakt van Europese subsidies. Bij de behandeling zie je dan bestuursleden die de ene keer de afweging maken om niet mee te stemmen en de andere keer weer wel. De heemraad voor het watersysteem kon om die reden niet meedoen aan de behandeling in het college van Dijkgraaf en Heemraden en liet de behandeling in de commissie Water over aan een collega heemraad. Aan de stemming over het BBB amendement deed hij weer wel mee. Inmiddels heeft Follow the Money achterhaald dat in 2023 ruim 21 miljoen Euro aan onterechte subsidie is uitgekeerd. Hiervoor had een oppervlakte van minimaal de Noordoostpolder onbeteeld moeten blijven. Het is de vraag of dit teruggevorderd wordt of dat de belastingbetaler er voor opdraait.

Joost Kievit MSc