Blauwalg bestrijden vraagt een structurele aanpak.

In veel van de plassen in Schieland en de Krimpenerwaard laat de waterkwaliteit te wensen over en is er ‘s zomers last van blauwalgenbloei. De plassen worden intensief gebruikt en zijn vaak zwemwater-locaties. Een reden om maatregelen te nemen om de waterkwaliteit te verbeteren. Dit vraagt een omslag van een voedselrijk- naar een voedselarm watersysteem en een gedegen en structurele aanpak.

Water Natuurlijk staat voor een goede waterkwaliteit

Als Water Natuurlijk staan we voor genieten in, op en langs het water. We streven naar een goede waterkwaliteit en zeker op de zwemwaterlocaties doen we extra ons best om te zorgen dat er veilig in het water gezwommen en gerecreëerd kan worden. Het waterschap is dit ook verplicht volgens de Europese Kaderrichtlijn water. Om in ons dichtbevolkte en voedselrijke gebied dit te realiseren en succesvol de strijd aan te gaan met blauwalg-plagen in de zomer, moeten we alles uit de kast halen. Alleen bij een gezond en evenwichtig ecosysteem met beperkte voedingsstoffen kunnen we, bij de steeds langere en warme zomerse periode, voorkomen dat er blauwalgenbloei ontstaat.

Wat is blauwalg eigenlijk en waardoor ontstaat het?

Blauwalg of blauwalgen zijn eigenlijk geen algen of wieren. Het zijn bacteriën. Een andere naam ervoor is cyanobacteriën. Ze leven van licht, koolstofdioxide en voedingsstoffen in het water. Als er veel voedingsstoffen in het water zitten en het warm is, kan dat een blauwalgenbloei veroorzaken. Tijdens de bloei kunnen de vele blauwalgen een drijflaag vormen. Omdat de onderkant van de drijflaag afsterft, komen gifstoffen (toxines) in het water terecht.

Blauwalg is inmiddels in alle provincies aangetroffen. Zwemmers die in aanraking komen met een grote hoeveelheid blauwalgen, kunnen misselijk worden en huidirritaties oplopen. Ook zijn er gevallen bekend van honden die zijn overleden door blauwalg. Bij extreme concentraties kan de blauwalg zelfs vissterfte veroorzaken.

Voorkomen dat blauwalg ontstaat door het creëren van een gezond en evenwichtig ecosysteem.

In ons beheersgebied is geen hectare onbenut, het is enorm druk bevolkt en er is veel bebouwing en land- en tuinbouw. Dit alles zorgt voor veel voedingsstoffen in het oppervlaktewater. Van ganzen en hondenpoep tot meststoffen en bestrijdingsmiddelen. Ook de bodem is van oudsher een bron van voedingsstoffen als gevolg van veenrijke bodem in ons gebied. De vele activiteiten, mensen en dieren in het gebied zullen niet veranderen. Deze kunnen wij ook niet veranderen. Wat het waterschap wel kan, is er voor zorgen dat de voedingsstoffen niet terecht komen in de voor recreatie zo belangrijke plassen.

Het creëren van een gezond en evenwichtig ecosysteem doe je dan ook niet zomaar. Eerst moeten alle problemen en voedingsstromen in beeld (een grondig onderzoek) gebracht worden, waarna een totaalpakket aan maatregelen gedurende meerdere jaren uitgevoerd moet worden. Daarna moet het systeem zich herstellen (opnieuw instellen). Waarna uiteindelijk (soms pas na een paar jaar) een nieuw en gezond evenwicht ontstaat. Het blijft natuurlijk ingrepen doen aan de natuur met de verwachting van een goed resultaat.

Vaak uitgevoerde maatregelen zijn:

• Baggeren,
• Bodem afdekken met zand,
• Rioleringsmaatregelen omgeving,
• Zorgen voor schone wateraanvoer vaak door realisatie defosfateringsgemaal,
• Visstandbeheer,
• Natuurvriendelijke inrichting oevers,

De laatste stap naar een spoedig herstel

Een van de belangrijke bronnen is het reeds aanwezige fosfaat in de bodem en het water. Soms volstaat het niet om de waterbodem met zand af te dekken, of er is de wens van een snelle transitie, zodat er weer spoedig gezwommen kan worden. De blauwalg, maar ook andere waterplanten en algen sterven in het najaar af en komen in het water, op en in de bodem terecht. In het voorjaar en de zomer komen deze voedingsstoffen weer vrij, zodat de planten deze weer kunnen opnemen om te groeien. Door deze cyclus blijven de voedingstoffen jarenlang aanwezig en duurt de transitie naar een nieuw voedselarm watersysteem erg lang. In ons druk bevolkte gebied is de vraag naar veilig recreatie- en zwemwater erg groot en daarmee de roep naar snelle oplossingen. Dit vraagt om een snelle binding van de voedingsstoffen. Eén van de manieren om deze snelle omslag te realiseren is het toepassen van Phoslock, (lanthaan-gemodificeerde bentoniet {klei}).

Phoslock

Het gebruik van Phoslock is als maatregel te vergelijken met afzanden (soms wordt bij het afzanden Poly-aluminiumchloride toegepast om voedingsstoffen te binden). Het voorkomt dat er voedingsstoffen vanuit de bodem in het oppervlaktewater terecht komen. Het grote voordeel van het gebruik van Phoslock is, dat het niet alleen voorkomt dat er voedingsstoffen vanuit de bodem in het oppervlaktewater terecht komen. Het bindt ook de al in het water aanwezige fosfaten. Hierdoor is de overgang van een voedselrijk, naar een voedselarm ecosysteem veel sneller gemaakt.

Vrij opgelost lanthaan kan in hoge concentraties schadelijk zijn. In gebonden vorm is lanthaan veilig. Om lanthaan veilig te kunnen gebruiken als fosfaatbindend middel, wordt lanthaan vastgelegd in een kristalstructuur van kleimineralen. Hierdoor kan het niet zomaar vrij komen. Phoslock is daarom veilig om te gebruiken. Phoslock heeft een internationale certificering (NSF/ANSI 60) voor het gebruik in wateren die bedoeld zijn voor drinkwaterbereiding. Daarnaast laten verschillende studies naar de effecten van Phoslock zien dat het geen negatieve invloed heeft en veilig toegepast kan worden in het oppervlaktewater.

Schematische weergave van het gebruik van Phoslock

Conclusie

Om een goede waterkwaliteit te realiseren en te voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water is het van belang dat de vele voedingsstoffen in de wateren van ons gebied en met name fosfaat wordt gereduceerd. Dit kan alleen door het realiseren van een totaalpakket aan maatregelen afgestemd op de lokale situatie van het water. Water Natuurlijk staat voor deze brongerichte aanpak om een nieuw en duurzaam evenwicht te realiseren. Een volledig natuurlijke manier om dit evenwicht te krijgen heeft onze voorkeur. Echter de situatie en vaak het intensieve gebruik van het water voor allerlei recreatieve activiteiten, zoals zwemmen, vragen soms om een snelle en structurele verandering van een slechte naar een goede waterkwaliteit. In die situaties kan het nodig zijn om alternatieve middelen zoals Phoslock (lanthaan-gemodificeerde bentoniet) in te zetten. Het grote voordeel van het toepassen van dit middel is dat het niet alleen de fosfaatuitlevering uit de bodem vastlegt, maar ook het aanwezige fosfaat in het water. De vermindering van de hoeveelheid fosfaat leidt over het algemeen tot een snelle en gewenste verandering in de samenstelling van algen en waterplanten. Vele onderzoeken en de praktische toepassing van Phoslock hebben dit inmiddels in voldoende mate aangetoond. Bovendien is het middel internationaal geaccepteerd

¹ https://www.zwemwater.nl/blauwalgen, gelezen op 15 september 2020

² https://www.trouw.nl/binnenland/de-bestrijding-van-blauwalg-is-vaak-nutteloos-zeggen-ecologen-het-neigt-naar-kwakzalverij~bc6bca59/ Renée van Marrewijk 17 augustus 2020, 19:48

³ https://www.sepro.com/aquatics/phoslock gelezen op 15 september 2020