Nieuw Peil: Geborgde zetels

Besluiten die waterschappen nemen raken ons allemaal. Al honderd jaar geleden is de democratisering van de waterschappen ingezet om het stelsel aan te passen aan de uitdagingen van de toekomst. De initiatiefwet van GroenLinks en D66 – Tjeerd de Jong – draagt daar verder aan bij. Waarom is dit zo belangrijk?

Tieneke Clevering, fractievoorzitter van Water Natuurlijk Fryslân, was heel lang de jongste waterschapsbestuurder van ons land. Haar motivatie voor democratisering is kraakhelder: ”Elk volksvertegenwoordigend orgaan moet een weergave zijn van de samenleving. De waterschappen hebben nu wel wat weg van een politiek opvanghuis als je naar de gemiddelde leeftijd kijkt”, zegt ze met een glimlach. “Dat kan stukken beter.” Tieneke is oorspronkelijk van de boerderij, zag het stelsel van waterschappen
en was direct nieuwsgierig. ‘Hier wil ik bij horen’ was haar eerste reactie. Al gauw kwam het besef dat er geen democratisch proces ten grondslag ligt aan de deze besturen. “Bij Wetterskip Fryslân zijn er nu zeven geborgde zetels. Drie van de agrarische LTO, twee uit het bedrijfsleven en twee vanuit natuurorganisaties. Ze noemen het kwaliteitszetels, maar dát hoor je mij niet zeggen.”

Doorslaggevend
Tjeerd de Groot, D66 Tweede Kamerlid vanaf 2017: “Waterschappen hebben een ongelofelijk belangrijke taak in het opvangen van klimaat- verandering. Met de extremen in regenval en droogte krijgen ze daar een steeds grotere rol in. D66 juicht dat toe, mits democratisch.” Tieneke valt hem bij: “Juist in Friesland hebben kiezers gekozen voor een groene, ecologische koers. Maar door de geborgde zetels halen die plannen het vaak niet, met ‘13 tegen en 12 voor’ zijn ze hier in de provincie vaak de doorslaggevende component. Zonder de geborgde zetels waren we veel progressiever geweest, veel groener, veel voortvarender.”

“Met het initiatiefvoorstel dat is ingediend door GroenLinks en D66 stellen we een wijziging van de Waterschapswet en de Kieswet voor om o.a. de geborgde zetels te schrappen”, legt Tjeerd uit. “Het is noodzakelijk om de waterschappen te vernieuwen, er komen grote veranderingen aan. Er is Europese wetgeving waar we aan moeten voldoen, dan kan het niet zo zijn dat het uiteindelijk in de uitvoer stokt omdat daar geen democratisch proces plaatsvindt en beperkte, individuele belangen de boventoon voeren.”

“Er zijn vier grote dossiers die op het waterschap afkomen,” vult Tieneke aan. “Veenweidegebieden, Kaderrichtlijn Water, Klimaat en Stikstof. Dit is zo belangrijk, dat kan niet zonder democratische basis.”

Stroom tegen
Eind mei, tijdens de behandeling van het initiatief in de Tweede Kamer, kreeg het voorstel de stroom behoorlijk tegen. “Elke student politicologie zou over dit politieke spektakeleen heel mooi werkstukje kunnen schrijven”, reflecteert Tjeerd een week na de stemming. “Niet de uitkomst die we voor ogen hadden maar het is echt een goede stap. Er gaat best wat veranderen. De geborgde zetels namens het bedrijfsleven, die verdwijnen. En er ontstaat een nieuw evenwicht gezien de agrarische sector
– onbebouwd – maximaal twee geborgde zetels levert, en de natuurorganisaties ook twee. Daarnaast is een streep getrokken door de aanwezigheid van een ‘geborgde’ in het dagelijks bestuur. Ook dat is een belangrijke wijziging. De stem van de kiezer zal hierdoor beter doorklinken.”

Er zaten nog wel een paar verrassende wendingen in het proces. “Aan het eerste amendement van de CU hebben we gezamenlijk nog kunnen sleutelen.” Ging het spreekwoordelijke water bij de wijn? “Jazeker”, bevestigt Tjeerd. “Met een belangrijke aanpassing heeft GroenLinks,
en ook onze D66 fractie dit amendement onderschreven. En werd het gewijzigd door de Tweede Kamer aangenomen. We verwachten dat de Eerste Kamer, hopelijk nog voor het zomerreces of anders vlak daarna, met dit compromis ook voor deze initiatiefwet zal stemmen.”

Uit de Democraat van zomer 2022
Tekst: Marieke de Jong
Foto: Jeroen Mooijman