Invasieve exoten: wat moeten we ermee?

(foto hierboven: Rode Amerikaanse rivierkreeft)

... bijvoorbeeld doordat de nieuwelingen ziektes met zich meedroegen of dat ze het aanwezige voedsel voor de plaatselijke soorten weg-aten of onderschoffelden in het geval van varkens. Deze laatste werden meegebracht door ontdekkingsreizigers en zijn de Hawaiïaanse kraai fataal geworden zoals te beluisteren valt in de podcast “De weg van de Dodo” aflevering 3. (Link opent in een nieuw tabblad).

De soorten die op deze wijze in een nieuw gebied terecht zijn gekomen noemen we exoten, in tegenstelling tot inheemse soorten die hier thuishoren.

Tegenwoordig is dit gesleep nog steeds aan de gang en kampen zowel natuur als wij met de gevolgen. Zo komen er steeds meer planten in de natuur die hier gekomen zijn via tuincentra. Deze planten ontsnappen vervolgens uit particuliere tuinen. Doordat ze hier vrij zijn van hun natuurlijke vijanden hebben ze een voorsprong op de inheemse planten. Combineer dat met eigenschappen van bepaalde soorten waarom ze zichzelf snel kunnen vermenigvuldigen en dan kan de verspreiding heel hard gaan. Neem nu reuzenbalsemien. Deze heeft een bijzonder mechanisme waarbij de zaden keihard weggeslingerd worden. Het zijn zoveel zaden dat de inheemse planten het afleggen tegen de exoot. Een ander voorbeeld is de Japanse duizendknoop die zelfs door asfalt en stenen muurtjes kan groeien.

Ook de onderwaternatuur heeft te lijden onder exoten, bijvoorbeeld grote waternavel en watercrassula. Deze zijn in het water gekomen door mensen die hun overtollige aquarium- en vijverplanten in de sloot hebben gegooid om ze een tweede leven te geven. Daar kunnen ze sterk woekerende groei vertonen. De inheemse planten lijden hieronder en de watergangen raken regelmatig verstopt. Zo hard groeien deze planten.

Voor onze veiligheid moeten we zelfs vrezen door de muskus- en beverrat. Deze dieren graven holen in dijken en waterkeringen, wat kan leiden tot instabiliteit en zelfs overstromingen wanneer niet ingegrepen wordt.

Een hele grote lastpost is zonder twijfel de rode Amerikaanse rivierkreeft. Deze kreeft graaft holen en verstoort ecosystemen door waterplanten te eten en daarmee leefgebieden van andere dieren te vernietigen. Ze vormen concurrentie voor inheemse soorten zoals vissen en andere waterdieren, en eten die ook op. Bijvoorbeeld viskuit is hiervoor kwetsbaar, wat de vispopulatie bedreigt. De kreeften graven in waterbodems, dijken en oevers, wat erosie kan veroorzaken en schade aan waterinfrastructuur, zoals aan dijken en kades.

De Europese Unie heeft een lijst van invasieve uitheemse soorten opgesteld, de zogenaamde Unielijst, waarin soorten worden genoemd die in alle lidstaten moeten worden bestreden, indien mogelijk. Als uitroeien niet lukt, moeten de lidstaten de soort beheren en de nadelige effecten zoveel mogelijk beperken. Zie Wet- en regelgeving invasieve exoten - Invasieve exoten (link opent in een nieuw tabblad). Hierin valt verder te lezen dat het bezitten, verhandelen, kweken, transporteren en importeren van deze soorten in de hele EU verboden is. Nederland volgt deze lijst en heeft maatregelen ingevoerd om de introductie en verspreiding van deze soorten te beperken. De bestrijding van invasieve exoten is een gezamenlijke inspanning van verschillende organisaties, waaronder Waterschappen, Provincies en gemeenten en Natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. De bestrijding van invasieve exoten is een complexe en kostbare zaak. Klimaatverandering en globalisering vergroten de kans op nieuwe introducties en verdere verspreiding van exoten. Er is voortdurende aandacht nodig voor preventieve maatregelen, snelle opsporing, en innovatieve bestrijdingsmethoden.

Wat kun je nu zelf doen tegen deze invasieve exoten? Om te beginnen: laat geen exotische huisdieren of aquariumdieren vrij in de natuur. Giet aquariumwater ook niet in de sloot. Gebruik voor je tuin zo veel mogelijk inheemse planten die bijdragen aan de biodiversiteit en het behoud van het ecosysteem. En als laatste: Als je invasieve soorten tegenkomt, meld dit dan bij platforms zoals Waarneming.nl. Hiermee help je bij onderzoek naar en beheer van invasieve soorten.