Terugblik Webinar Bloemrijke Dijken

Terugblik op het webinar Bloemrijke dijken

Wist je dat bloemrijke dijken niet alleen goed zijn voor de biodiversiteit: planten, insecten en allerlei andere kriebelbeestjes, maar ook voor een stevige ‘mat’ op de dijk waardoor het bijdraagt aan waterveiligheid? Reden waarom Water Natuurlijk in de waterschappen Rivierenland, Vallei & Veluwe en Rijn & IJssel de handen ineensloeg voor een coronaproof symposium; een webinar.

Net als de vele soorten bijen die een bloemrijke dijk aantrekt, zaten op 10 september bijna zestig mensen al ‘zoomend’ naar onze gastvrouw Mirte van der Linden te luisteren die met vier prikkelende stellingen de panelleden uitdaagde om te vertellen hoe belangrijk bloemrijke dijken zijn en hoe we ervoor kunnen zorgen dat er bloemrijke dijken komen. Joep Dirkx voedde als chatmaster Mirte met vragen en informatie uit de chats en met de resultaten van de polls. Cyril Liebrand, Peter de Groot, Gerard van Meurs en Hennie Roorda mengden zich vanuit het panel in de discussie. Een mooi gezelschap met decennialange ervaring in biologie, plantkunde, bodemgesteldheid en bestuurlijke knowhow hoe dit in te pakken in goed beleid.

Hennie Roorda heeft als heemraad voor Water Natuurlijk in waterschap Rivierenland een plan ‘biodiversiteit op de dijken’ laten opstellen.

Cyril Liebrand is ecoloog bij EurECO en als onderzoeker en adviseur betrokken bij veel dijkbeherende waterschappen. Hij is blij dat waterschappen steeds meer werk maken van biodiversiteit op dijken, waar hij in totaal zo’n 35 proefvakken heeft liggen.

Peter de Groot is adviseur Natuurzaden bij Biodivers, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het oogsten van zadenmengsels van natuurterreinen. Regionale mengsels kunnen volgens hem terreinen natuurlijker maken op een duurzame manier.

Gerard van Meurs heeft als senior-adviseur Dijkveiligheid bij Deltares veel ervaring met diverse ruimtelijke vraagstukken. Hij voelt zich meer verbinder dan specialist.

Veiligheid

De eerste stelling ging over de veiligheid van bloemrijke dijken. Volgens Gerard is de bloemrijkheid niet bepalend voor de veiligheid, maar is vooral een goede zode in combinatie met deklei in de dijk verantwoordelijk voor de erosiebestendigheid.Een kruidenrijk mengsel van diverse plantensoorten zorgt voor een goede zode. Cyril voegt hier aan toe dat juist door een combinatie van ondiep en diep wortelende soorten een dikker pakket ontstaat. Dat zorgt voor een betere veiligheid dan de gebruikelijke één of twee grassoorten, die vaak alleen in de toplaag wortelen. De dikkere zode is ook beter bestand tegen droogte en zware neerslag.

Hennie geeft aan dat het waterschap samen met de Universiteit van Nijmegen een voorstel heeft ingediend bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma om het effect van bloemrijke dijken op de veiligheid verder te onderzoeken. Bij het toetsen van de veiligheid van dijken is de biodiversiteit nu helaas nog geen indicator voor de sterkte.

Meer dan 80% van de deelnemers geeft via de poll aan dat ze ook denken dat bloemrijke dijken veiliger zijn.

Randvoorwaarden

Stelling 2 luidt: Waterschappen moeten randvoorwaarden scheppen voor bloemrijke dijken. Hennie is het daar uiteraard mee eens, evenals de meeste deelnemers aan het webinar. Rivierenland telt 500 km dijken, waarvan een groot deel versterkt moet worden. Bij de dijkversterkingsopgave worden de randvoorwaarden voor een bloemrijke dijk in de bestekken meegegeven. Het gaat daarbij onder andere om een laag lutumgehalte in de toplaag en de juiste zaadmengsels. Er worden nu ook al zaden verzameld van eigen dijken, wat beter zorgt voor een gebiedseigen ecosysteem dan bij het toepassen van andere kruidenrijke zadenmengsels. Na de aanleg moeten dijken ook goed beheerd worden, bijvoorbeeld door gefaseerd maaien, zodat dat de biodiversiteit ten goede komt. Het kan echter wel jaren duren voordat het ecosysteem zich goed ontwikkeld heeft.

Cyril geeft aan dat een toplaag van zware klei slecht is voor de begroeiing. Er moeten in de zadenmengsels niet te veel pioniersoorten zitten.

Jaap Bronsveld mengt zich als medewerker van Rivierenland in de discussie. Hij geeft aan dat goede communicatie met de aannemers heel belangrijk is. Dit gaat steeds beter. Cyril voegt hieraan toe dat je goed moet aangeven dat je inheemse zaden wilt hebben.

Volgens Peter worden de kruidenrijke zadenmengsel in de praktijk vaak teveel bijgemengd met graszaden, waardoor de gewenste vegetatie zich niet goed kan ontwikkelen. Hij waarschuwt dat het zaadmengsel geen sluitpost moet zijn in de bestekken.

Financiën

Met stelling 3 gingen we het over geld hebben; “een bloemrijke dijk is duurder”. Dit was overigens de eerste stelling waarbij het luisterend en kijkend publiek flink verdeeld was. Met zo’n 62% was het publiek van mening dat bloemrijke dijken niet duurder hoefden te zijn. Maar zijn bloemrijke dijken duurder? De panelleden vinden van niet, al ontstaat er wat discussie. Bloemrijke dijken met krachtige mengsels vragen minder onderhoud omdat de natuur aan zet is, al zijn de meeste dijken nog niet helemaal geschikt om de natuur haar gang te laten gaan. Een goede toplaag van de dijk is hierbij belangrijk. Heemraad Hennie Roorda haakt aan: “juist daarom biedt het dijkverzwaringsproject een kans om nu te kiezen voor bloemrijke dijken”. Bloemrijke dijken dragen bij aan het faseren van het maaien. En slim faseren in het maaibeleid kan de kosten aanzienlijk verminderen.

Met alleen bloemen onvoldoende diversiteit

Als gespreksleider Mirte stelling 4 poneert, richt ze zich weer op het hart van Water Natuurlijk; “Het maakt niet uit welke bloemen er bloeien, als er maar bloemen bloeien.” Nee, verscheidenheid in de natuur is sterker. Of toch ja, want we moeten nú starten, en iets is meer dan niets. Een meerderheid stemde voor “nee”, we willen meer verscheidenheid aan groei (=biodiversiteit!), al was het signaal sterk dat men snakt naar “meer bloem”. Er is geen twijfel onder de aanwezigen dat de realisatie dát bloemrijke dijken belangrijk zijn.

Tenslotte, een ronde van goede conclusies om dit geslaagde webinar goed af te sluiten. Waar vaak de basis goed moet zijn, is het bij dijken juist de toplaag die de perfecte voedingsbodem moet zijn voor inheemse planten. Dit betekent dat al bij de aanleg van dijken ingezet moet worden op bloemrijke dijken. Want beheer kunt je veranderen, maar dat is bij de toplaag van een al aangelegde dijk een stuk ingewikkelder. Inheemse planten, dat klinkt wellicht wat nationalistisch zo op het eerste gezicht, maar er is zeker wel een groot belang bij. Want diersoorten die in ons rivierengebied voorkomen, zoals bijen, zijn afgestemd op de inheemse planten die er van nature groeien. En zo dragen inheemse planten bij aan de biodiversiteit. Maar die toplaag is belangrijk; weet waar deze uit bestaat en waaruit het moet bestaan. Ook de oriëntatie van het dijkvak speelt daar een belangrijke rol. Na zoveel uitleg doorbreekt één quote de continu stromende chat van het webinar; “Maak bloemrijke dijken iets van iedereen”. En dat klopt. Want door dijken in te zetten als prachtige bebloemde linten in ons landschap, zijn bloemrijke dijken goed voor de natuur, voor de insecten als de bij, voor de fruitteelt die belang heeft bij bestuiving deze insecten, voor onze veiligheid en daardoor dus ook goed voor jou.

De panelleden knikken instemmend. De chat loopt vol met dankwoorden over een geslaagd informatief uur.