Sanering ENKA-pluim in Ede vraagt om een transparantere afweging.
In Ede-zuid is het grondwater ernstig verontreinigd met sulfaat; een onzichtbare erfenis van de toenmalige ENKA-fabriek. Dit leidt tot toenemende problemen voor omwonenden en natuur. Sanering is daarom onvermijdelijk en wordt steeds urgenter. Het betreft een miljoenenproject, waarvan de uitvoering een langdurige geschiedenis wordt: wel 100 jaar! Daarom is het extra belangrijk dat er ‘no regret’-keuzes gemaakt worden. Water Natuurlijk heeft daar principiële en praktische ideeën over.
Rotte eierenlucht
Sulfaat is een zout; op zichzelf geen milieuvreemde stof, echter in hoge concentraties en opgelost in het grondwater leidt het tot problemen. Het sulfaathoudend grondwater komt namelijk uiteindelijk terecht in het Binnenveld (met gevolgen voor de natuur). Ondertussen bereikt het al de vijvers en singels van woonwijk de Rietkampen. Daar ontstaat in toenemende mate de kans op een rotte-eierengeur. Sanering van het grondwater is dus onvermijdelijk.
Al sinds de aanleg van de wijk, wordt er in de Rietkampen gedraineerd om het grondwaterpeil op een acceptabel niveau te houden. Dit heeft de ENKA-pluim met sulfaathoudend grondwater versneld aan de oppervlakte gebracht; zie afbeelding (Figuur 2.7) (bron: TAUW, 2014).
Kostenargument
ENKA heeft destijds in de onderhandelingen rond haar vertrek voor de ontwikkeling van woonwijk “Op Enka” haar schuld afgekocht. De saneringskosten worden verdeeld tussen gemeente Ede, provincie Gelderland en waterschap Vallei en Veluwe. Overigens is het natuurlijk uiteindelijk de burger die betaalt…
Het gericht oppompen van het vervuilde diepe grondwater en het lozen daarvan in de Rijn bij Wageningen, via een afvoerpijpleiding, lijkt de aanpak met de beste prijs-kwaliteitverhouding. De sulfaatconcentratie in de Rijn zou daarmee gemiddeld slechts 1% stijgen. Rijkswaterstaat vindt dat acceptabel. Aanleg van de leiding wordt inmiddels voorbereid.
Onderzoeksbureau KWR heeft aangetoond dat een milieukundig elegantere aanpak –het ter plaatse saneren van het vervuilde grondwater– technisch mogelijk is (met het Sulfatec-proces). Dat zou echter te duur zijn.
Zijn in de afweging echter wel alle kostenaspecten meegenomen?
Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald…!
Water Natuurlijk zet zich in voor schoon, veilig, gezond en betaalbaar water. Dus ook de uitgaven van het waterschap hebben onze aandacht, zeker als het om grote bedragen gaat, zoals bij deze sanering.
Wij vinden het belangrijk dat de inwoners van Ede erop kunnen vertrouwen dat ze in een veilige en gezonde omgeving wonen. We onderschrijven de urgentie van de sanering, voor bewoners van de Rietkampen en voor de ecologie van het Binnenveld. Om principiële reden achten we het echter zeer gewenst dat de financiële afweging transparanter en integraler plaatsvindt, zodat we voorkomen dat we spijt krijgen van gemaakte keuzes.
Uit de herafweging kan volgen, dat afvoer via een pijpleiding de beste optie is. Ook dan blijft de kans bestaan dat komende decennia alsnog technologie wordt ontwikkeld waarmee sulfaat wél op een betaalbare (en betrouwbare) manier uit het grondwater kan worden verwijderd en waardoor lozing in de Rijn dan toch niet meer nodig is. Water Natuurlijk wil dat het waterschap van tevoren harde afspraken maakt om elke vijf jaar te bekijken of de techniek waarmee het vervuilde grondwater alsnog binnen de van tevoren afgesproken financiële kaders is schoon te maken, verantwoord kan worden ingezet (in plaats van te lozen op de Rijn).
We bepleiten tevens blijvende aandacht voor het procesverloop gedurende de sanering. Er zijn namelijk ook nog ‘losse eindjes’, zoals het feit dat er naast sulfaat ook (lage) concentraties van zeer zorgwekkende stoffen voorkomen die gelden als schadelijk voor mens en milieu. Ook resten van organische oplosmiddelen zijn aangetoond. Al deze stoffen verplaatsen zich weliswaar langzamer in het grondwater, maar horen daar echt niet in thuis.
Wat wil Water Natuurlijk?
Water Natuurlijk bepleit een praktische, betrouwbare, betaalbare én weloverwogen aanpak. Namelijk transparantere en integrale afweging van de (kosten van de) mogelijke saneringsopties.
Mocht daaruit blijken dat afvoer via een pijpleiding toch de beste keuze is, dan adviseren wij:
- Uitvoering van een nulmeting én doorgaande regelmatige monitoring van de waterkwaliteit in de Rijn bij het lozingspunt van de afvoerleiding, opdat een mogelijk effect op de waterkwaliteit goed kan worden gevolgd;
- Elke 5 jaar een bestuurlijke heroverweging van gemaakte keuzes, met inachtname van de dan geldende stand der techniek en de resultaten van alle metingen;
- Benutting van warmte uit de afvoerleiding in de bebouwde omgeving in Wageningen.