Bestuurlijke vernieuwing bij het hoogheemraadschap

De directie van Ajax is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van een voetbalclub. “De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken in de NV.” “De raad van commissarissen vergaderd minimaal 4 x per jaar”. Dit komt grotendeels overeen met de taak en de afstand van het algemeen bestuur van het waterschap ten opzichte van het dagelijks bestuur en de organisatie. De verenigde vergadering (de mooie historische naam van het algemeen bestuur) bij HHSK komt ook maar 4 keer per jaar bij elkaar voor haar formele besluitvormende overleg. En een belangrijke taak is het controleren van het dagelijks bestuur op de uitvoering van het werk, dat gedaan wordt door de organisatie waar de directeur weer verantwoordelijk voor is.

Maar hoe houd je toezicht als je maar 4 x per jaar bij elkaar komt en hoe groot is de invloed van de directeur. De rol van de raad van commissarissen bij Ajax is maar beperkt, maar op dit moment nemen de supporters hen heel veel kwalijk.. Ze moeten allemaal het veld ruimen en de voorzitter is al afgetreden.
Het belangrijkste wat je de raad van commissarissen kan verwijten is dat ze akkoord zijn gegaan met de aanstelling van, in de ogen van velen, ‘de verkeerde’ technisch directeur en dat er op het moment geen algemeen directeur is.

De druk en publiciteit bij Ajax is natuurlijk niet te vergelijken met de aandacht van media en publiek voor het waterschap. De commissarissen krijgen ook een ‘iets’ ruimere vergoeding dan de algemeen bestuursleden van het waterschap.

Net als bij Ajax zijn wij op dit moment opzoek naar een nieuwe algemeen directeur om leiding te geven aan HHSK. Gelukkig hebben we een zeer ervaren technisch directeur, die de rol van algemeen directeur waarneemt. Wel heeft het waterschap een personeelstekort, maar dat lossen we niet op door te smijten met miljoenen. Ook zijn alle nevenfuncties bij ons netjes openbaar bekend via de website.

De verschillen zijn duidelijk, maar bij beide organisaties is de directeur van groot belang en staat het algemeen bestuur/raad van commissarissen op afstand. De werving van de nieuwe algemeen directeur bij het waterschap, die op dit moment plaatsvindt is van groot belang. Hij/ zij hoeft bij ons niet direct een crisis te beteugelen, maar kan wel aan de bak, want er liggen veel uitdagingen en de rol die vervuld moet worden is cruciaal. Het is van groot belang dat we als algemeen bestuur een goede keuze maken wie deze positie gaat vervullen.

Dat is in het kort gezegd waar de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid onderzoek naar doet. De NOS maakt er dit indrukwekkende filmpje over.

Bij het onderzoek naar de toeslagenaffaire kwam nadrukkelijk naar voren dat de kamer onvoldoende geïnformeerd werd, waardoor de affaire zo lang voort kon slepen. Bij de verhoren van de huidige onderzoekscommissie komt naar voren, dat bestuurders niet luisterden naar de ambtenaren, zowel bij aanvang, als de vele jaren daarop. Ministers die sturen op gevoel, sentimenten en desinformatie en de onderbouwde cijfers van de ministeries niet geloven.

De aansturing van de landelijke overheid door de Tweede Kamer en het kabinet is grotendeels te vergelijken met het bestuur van het waterschap. Het college van Dijkgraaf en Hoogheemraden zijn vergelijkbaar met het kabinet en de verenigde vergadering met de Tweede Kamer. Natuurlijk zijn er veel verschillen, maar als je het op hoofdlijnen bekijkt dan kan je de vergelijking wel maken.

Ook wij, algemeen bestuursleden in het waterschap, zijn erg afhankelijk van de informatie die wij van het college en de organisatie krijgen. Zeker omdat er maar 4 formele bestuursvergaderingen zijn. Maar hoe weten we nu of deze informatie klopt? Hoe krijgen we de vinger op de zere plek gelegd? Hoe kunnen we goed bij sturen? Dit is ook de worsteling in de Tweede Kamer met de toeslagen affaire.

Als Water Natuurlijk vinden we dat de huidige manier van sturing niet meer past bij de huidige tijdgeest in de politiek en bij de inmiddels veel zwaarder geworden taken van het waterschap. Het ontbreken van ambtelijke ondersteuning aan het algemeen bestuur, slechts 4 x per jaar en overdag vergaderen, en ik kan zo nog wel even door gaan. Niet alleen Water Natuurlijk, maar ook andere partijen willen dat het anders gaat. “Dit conservatieve bolwerk moet verbouwd worden”, riep een con-collega. Maar hoe zorgen we dat bestuurlijke dwalingen, “toeslagenaffaire-achtige” problemen, achterwege blijven.

We zien nu dat er veel meer schriftelijke vragen worden gesteld. En dat daarbij soms de plank wordt misgeslagen.

Ook worden er meer moties en amendementen ingediend. In de eerste twee vergaderingen van deze periode zijn het er al meer ingediend dan in de hele vorige bestuursperiode. Op zich een goede verandering dat het algemeen bestuur actiever is en zich meer laat horen. Maar in tijden van personeelstekort is het de vraag of dit ook het gewenste resultaat oplevert of alleen de ambtenaren van hun werk af houdt. En hoe zorgen we dat de kosten niet enorm oplopen.

De komende maanden gaan we als Water Natuurlijk onze koers bepalen op dit dossier. In de afgelopen vergadering van 4 oktober hebben we de toezegging van het college gekregen dat we voor de vergadering van juni 2024 de werkwijze van het algemeen bestuur gaan evalueren. Wij zijn voor een brede evaluatie, zodat we ook echte stappen kunnen maken.

Gelukkig zijn de problemen bij het waterschap niet zo groot als de crisis bij Ajax en de in-en-in trieste toeslagenaffaire. Maar dat wil niet zeggen dat we niet moeten veranderen. Wel moeten we ervoor zorgen dat we het kind niet met het badwater weggooien. Want wat we nu al kunnen leren van de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid is, dat als je niet goed luistert naar de organisatie en je omgeving dat het enorm verkeerd kan uitpakken. De toeslagenaffaire leert ons dat het noodzakelijk is dat je wel de juiste informatie tot je krijgt om te beslissen. Dit doen we onder andere door meer contact met de ambtelijke organisatie en door nauw contact met onze buurwaterschappen en alle Water Natuurlijk-fracties.

Van de crisis bij Ajax leren we dat de afstand van het algemeen bestuur niet te groot moet zijn en dat er voldoende kennis moet zijn om te kunnen sturen. En dat het aanstellen van een goede algemeen directeur van groot belang is.

Met al deze kennis zijn wij druk bezig om de bestuurlijke vernieuwing binnen het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard vorm te geven. En wie weet halen we daar over een jaar (of twee) de krant mee. En kunnen we een voorbeeld zijn voor vele algemeen besturen in Nederland.