Natuurlijke aanpak gevolgen klimaatverandering

Na de Watersnoodramp 1953 maakten we met de Deltawerken ons land weerbaar tegen de zee. De dijken werden verhoogd en verbreed met vernieuwende technologische oplossingen. Nu staan we met de klimaatveranderingen voor nieuwe uitdagingen: een stijgende zeespiegel en extreme neerslag in piekbuien.

Willen we deze uitdagingen op dezelfde manier aanpakken dan krijgen we steeds hogere dijken en grotere gemalen. De kosten hiervan zijn hoog, zowel in aanleg als in operationele kosten. Als een dijk doorbreekt zijn de gevolgen groot. Daarom vindt Water Natuurlijk het noodzakelijk om water de ruimte te geven en te kiezen voor een meer natuurlijk watersysteem. Op korte termijn vraagt dit om een investering, maar op langere termijn kunnen hiermee veel kosten worden bespaard en blijft de Delta veilig bewoonbaar.

De natuur helpt

Wij kiezen voor natuurlijke oplossingen; alleen waar nodig ondersteund door technische maatregelen. Het waterbeheer wordt gekoppeld aan natuurlijke processen en natuurherstel. De natuur kan ons helpen:

• bij het vasthouden van water tijdens natte perioden;
• bij het aanvullen van de grondwatervoorraad;
• bij het bergen van water bij overlast en piekbuien;
• bij het bieden van bescherming tegen water;
• en bij het verbeteren van de waterkwaliteit.

De systemen worden op deze manier weerbaarder tegen invloeden van buitenaf, zoals een te hoge belasting van de natuur door stikstof. De kern is: meer natuur en natuurlijke processen in agrarisch en stedelijk gebied, herstel van het Deltakarakter in natuurgebieden.
Een voorbeeld is estuariën herstel van het Haringvliet. Eb en vloed, gorzen en slikken horen bij de Hoeksche Waard. Herstel van het Haringvlietestuarium is mogelijk als de zoetwaterhuishouding van het noordelijk Deltagebied en de toevoer van zoetwater naar
Zuid-Holland anders wordt ingericht. Wereldnatuurfonds, Bureau Stroming, kennisinstituten en Hoekse Waards Landschap hebben uitgewerkt dat een vorm van estuariën herstel samen met alternatieve zoetwateraanvoer goed kan.

In Nederland kampen we met ruimtegebrek en grote opgaven: biodiversiteit, klimaat (adaptatie en mitigatie), ruimte voor woningen, bedrijvigheid en mobiliteit, leefbaarheid en gezondheid. Niet alles kan overal, dus je moet slim combineren. Daarom vindt Water Natuurlijk dat opgaven gebiedsgericht en integraal moeten worden aangepakt: met oog voor klimaat, energie, wonen, biodiversiteit, werken en ontspannen. Waterschappen moeten zich laten horen op alle niveaus. Door vanuit een waterperspectief te kijken en functies samen te brengen ontstaan nieuwe kansen voor een duurzaam watersysteem met kenmerkende zoetwatergetijden, voor recreatie met nieuwe natuur; voor wonen op het water; voor een landschap dat waarde toevoegt; en voor nieuwe kleinschalige economische mogelijkheden in het landelijk gebied.

Het kabinet is voornemens om 240.000 hectare landschapsgrond in te richten als tussenvorm tussen

landbouw en natuur. Eigenaren worden gecompenseerd voor de afwaardering van de grond en op deze gronden rusten beperkingen voor het gebruik voor woningen, recreatie, industrie of landbouw. Voor landbouw gaat dit bijvoorbeeld over bemesting of gebruik van bestrijdingsmiddelen. Deze gronden zijn bij uitstek geschikt voor natuur inclusieve landbouw en voor het beschermen van Natura 2000-gebieden of KRW-waterlichamen via het inrichten van overgangszones bestaande uit landschapsgrond.

Bodemgericht leren denken

We willen meer aandacht voor de levende bodem als ondergrond voor schoon water, biodiversiteit en klimaatadaptatie. Daarom zetten we ons in voor verbetering van de bodemkwaliteit ten bate van het vochthoudend vermogen en het aanvullen van grondwater. Een bodem die meer organische stof bevat. Wij willen dat grondeigenaren ondersteund worden met informatie over duurzaam landgebruik.
Zo zorgt bijvoorbeeld het gebruik van grote en zware machines ervoor dat de bodem verdicht en de waterdoorlaatbaarheid minimaal wordt. Een gezonde bodem is van levensbelang.

Er is een dreigend tekort aan schoon zoet water voor natuur, landbouw, bewoners en industrie. Door dit watertekort wordt de verdroging van natuurgebieden versterkt en kan onherstelbare schade optreden. Water Natuurlijk zet de natuur voorop. Watertekort voorkomen is belangrijk. Daarom vinden wij het vasthouden van water de eerste keuze. Het dreigende watertekort vraagt om een transitie van het waterbeheer voor Hoog Nederland, maar heeft ook gevolgen in de Hollandse Delta. Dat betekent een grootschalige en programmatische aanpak op gebiedsniveau, waarbij:

• ruimte aan rivieren wordt gegeven;
• zoetwater beschikbaar blijft;
  
• getijden systemen beter gaan functioneren

Voortzetting van het nationale Deltaprogramma is daarvoor
noodzakelijk.

Per polder en waar nodig per agrarisch bedrijf worden bodem- en waterscans opgesteld, zodat op basis van maatwerk per bedrijf optimaal water beschikbaar blijft. Verder houden we meer water vast in de polders door kreken, waterlopen, oevers, uiterwaarden,
zomerpolders een natuurlijker inrichting te geven. Dat kan door het maaibeheer van de watergangen meer te richten op biodiversiteit, door minder frequent en later te maaien van de watergangen en door “groene stuwen“. Met dit pakket aan maatregelen houden we niet alleen meer water vast in natte perioden, maar wordt het water ook langzamer afgegeven in droge perioden én vindt zuivering plaats door de aanwezige planten. Door meer water vast te houden in deze natuurlijke klimaatbuffers ontstaan ook recreatiemogelijkheden en meer blauwgroene verbindingen. In de stedelijke gebieden is winst te behalen door aanpassing van het groenbeheer in wijken en parken. De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers heeft daarvoor een Kansenkaart ontwikkeld die daarbij als inspiratie kan dienen.

Focus op grondwater

In verband met de verdroging in het algemeen en met name van natuurgebieden wil Water Natuurlijk dat het waterschap grenzen stelt aan de hoeveelheid onttrekkingen in een gebied. Daarbij moet men rekening houden met naastliggende (grondwaterafhankelijke) kwetsbare natuurgebieden. Waterschappen dienen dit

allereerst in kaart te brengen en daarop het beleid te bepalen. Met de enorme toename in aanvragen voor grondwateronttrekkingen is het essentieel dat er zicht is op alle onttrekkingen om het totale gebiedseffect te kunnen bepalen, verzilting tegen te gaan en de waterbalans te herstellen. Water Natuurlijk zet in op conservering van water en een bodem die water goed kan opnemen. Waterschappen, Rijkswaterstaat, gemeenten en drinkwaterbedrijven kunnen nog nauwer samenwerken in de zoektocht naar meer drinkwater en de vraag welk water je waarvoor gebruikt. We willen water vasthouden en laten infiltreren om zowel in stedelijk als agrarisch gebied de grondwatervoorraad te vergroten.

Water Natuurlijk vindt dat bij technische ingrepen in de ondergrond zeer zorgvuldig gekeken moet worden naar de effecten op het natuurlijke watersysteem en de kwaliteit van het geïnfiltreerde water. Zo kunnen we een gezonde bodem doorgeven aan volgende generaties.

Innovatief grondgebruik in de stad

Wij vinden dat bij grotere stedelijke projecten klimaatadaptatie, waterbeheer en -kwaliteit, biodiversiteit en verbindingszones, mogelijkheden voor educatie en beleving altijd moeten worden meegenomen in de planvorming. Het ruimtegebrek in steden vraagt om efficiënt en innovatief grondgebruik zoals het vergroten van de waterberging in parken en groenstroken. Vooral het “ontstenen” van straten en pleinen heeft een gunstig effect voor het microklimaat in de stad.

Klimaatadaptief bouwen

Steden moeten sterk vergroenen, zodat hittestress en wateroverlast verminderen en de groenblauwe verbindingen versterkt worden. Een stevig partnerschap tussen gemeenten en waterschap is hiervoor nodig.
Dit speelt vooral in de grootstedelijke gebieden (Rotterdamse regio en de Drechtsteden)
Daarnaast vindt Water Natuurlijk dat het waterschap duidelijke voorwaarden moet stellen aan het bouwen.
Rekening houden met opvang van (veel) regenwater en het beperken van het gevaar van overstromingen moet overal gebeuren, maar vooral in gebieden zoals buitendijkse terreinen en diepe polders.