Gezond, Schoon en Levend water

Nederland stond ooit aan de wieg van de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Europese wetgeving die water garandeert van een goede chemische en ecologische kwaliteit. Want voldoende én schoon water is van levensbelang voor mens en natuur. In 2015 moest ons water in een goede staat zijn. Nederland heeft tweemaal uitstel gevraagd en nu uitstel niet meer mogelijk is, moeten de doelen echt behaald zijn in 2027. Water Natuurlijk geeft waterkwaliteit prioriteit en zet alles op alles deze waterdoelen te behalen.

Het kabinet heeft het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) ingericht met een budget van 25 miljard euro om de gecombineerde problematiek met stikstof, water en klimaat op te lossen met maatregelen in het landelijk gebied. Hiervan is 811 miljoen euro specifiek beschikbaar voor het bereiken van de KRW-doelen door onder andere bufferstroken rondom beekdalen in te richten. De rest van het budget en maatregelen kan echter ook bijdragen aan het verbeteren van de waterhuishouding.

Alle wateren dienen een zodanige chemische en biologische kwaliteit te krijgen dat de ecologische functie goed tot zijn recht komt. In natuurgebieden is dat vanzelfsprekend. In de landbouwgebieden wordt de ecologische functie nevengeschikt in plaats van ondergeschikt aan de landbouwfunctie. Voldoende waterdiepte en meer natuurlijke peilen is het uitgangspunt. Het zelfreinigend vermogen van water wordt vergroot en de afhankelijkheid van doorspoelen met (voedselrijk) rivierwater wordt verkleind. Beheer en onderhoud van watergangen worden gericht op kwaliteitsverbetering. Een voorbeeld van kwaliteitsverbetering is het aanleggen van zuiveringsmoerassen nabij uitwateringen en op plekken waar kreken samenkomen en dus veel wateraanbod is. Anders gezegd: stelsel van blauwe knooppunten in het krekensysteem. Zo bevorder je de interne waterkwaliteit en voorkom je dat slecht water geloosd wordt op Rijkswater.

Wat schoon is moet schoon blijven

De huidige waterkwaliteit in Nederland is slecht en voldoet vaak niet aan de Europese normen. Dat geldt zeker voor de situatie bij waterschap Hollandse Delta. Meer dan de helft van de verplichte maatregelen uit de KRW zijn niet of niet geheel uitgevoerd. Daardoor voldoet geen enkel water, na 12 jaar werken aan de KRW, aan de normen.

De hoofdoorzaken zijn:

• te veel meststoffen vanuit land- en tuinbouw;
• bestrijdingsmiddelen;
• biociden;
• Zeer Zorgwekkende Stoffen (zoals PFAS en GenX);
• medicijn- en drugsresten;
• microplastics.

Deze stoffen horen niet thuis in ons water.
Iedereen: burger, bedrijf en boer heeft de verantwoordelijkheid om het water schoon te houden. Daarom wil Water Natuurlijk dat het waterschap stevig optreedt om vervuiling te voorkomen. Wij willen het lozen van vuil water bij bedrijven stoppen en vinden dat publiekelijk duidelijker bekend mag worden wie de vervuilers zijn. Hiervoor is een fijnmaziger en openbaar te raadplegen meetnet en een steviger juridisch kader nodig.

Samen werken aan de landbouwtransitie

Voor het realiseren van onze ambitie voor schoner water en een gezonde bodem is verlaging van het gehalte aan meststoffen en bestrijdingsmiddelen in het water noodzakelijk. Daarom ondersteunt Water Natuurlijk krachtig de landbouwtransitie richting kringlooplandbouw. Bij kringlooplandbouw is de kringloop van stoffen gesloten en er komen dus minder belastende stoffen in het grond- en oppervlaktewater terecht. Veel agrariërs willen deze transitie naar een natuur-inclusieve en circulaire landbouw ook maken maar hebben daar vaak ondersteuning bij nodig. Deze transitie moet worden
gefaciliteerd, door rijk, provincie en waterschappen. Agrariërs die bijdragen aan schoon water en ruimte voor de natuur creëren, zoals teelten zonder uitspoeling van meststoffen en bestrijdingsmiddelen, dienen gesteund en beloond te worden. Daarentegen moet het vervuilen van het milieu juist duurder en onaantrekkelijker worden.

Water Natuurlijk wil met de boeren meedenken over nieuwe verdienmodellen, zodat zij deze transitie naar kringlooplandbouw en natuurvriendelijk ondernemen ook daadwerkelijk kunnen maken. Hierbij kijken we ook naar betaling voor blauwe diensten, zoals water infiltreren en vasthouden, tijdelijke bergingen voor extreme neerslag realiseren en een bijdrage leveren voor waterkwaliteit / zuivering. Met onze partners
kunnen de waterschappen hiervoor aansluiting zoeken bij subsidies van de Europese Unie en andere overheden

Schoon en vuil water scheiden

Wij willen elke druppel benutten waar die valt. Regen moet in de bodem terechtkomen, niet in het riool. Dit heet ‘afkoppelen’ en voorkomt dat het rioolstelsel bij extreme neerslag overstroomt en vuil rioolwater in het oppervlaktewater terechtkomt. Ook de kosten voor de waterzuivering worden lager als minder water wordt aangeboden. Het regenwater laten afwateren in een (tussen)berm, of laten lozen in kolken rechtstreeks op het oppervlaktewater zijn goede voorbeelden. Die oplossingen dragen bij aan het
verminderen van de wateroverlast, droogte en watertekorten. De gemeenten zijn met name aan zet om schoon en vuil water te scheiden in buurten en wijken. Inwoners en bedrijven moeten dat doen op eigen grond. Water Natuurlijk vindt dat het waterschap dit beleid actief moeten stimuleren door met gemeenten afspraken vast te leggen en initiatieven van inwoners voor klimaatadaptatie financieel te ondersteunen.
Gezien de urgentie is het nodig afspraken door middel van regelgeving vast te leggen in
omgevingsverordeningen. Denk hierbij aan maximale percentages aan verharding in stedelijk gebied en verplicht afkoppelen.

Stimuleren waterbewustzijn

We stimuleren iedereen om zuinig te zijn met water, het water schoon te houden en zo veel mogelijk te hergebruiken. Daarbij investeren we in bewustwording over het eigen watergebruik en denken mee wat hierbij verstandige keuzes zijn. Inwoners stimuleren we bijvoorbeeld om regenwater af te koppelen en op te vangen in regentonnen of ondergrondse tanks. Ook ondersteunen we graag bewoners die meedoen aan het
burgermeetnet waterkwaliteit.

Boeren hebben in tijden van droogte voor beregening water nodig. Het waterschap faciliteert dat door zoetwater beschikbaar te maken. In sommige delen van de Hollandse Delta is dat problematisch door gevoeligheid voor verdroging of door verzilting. De zoetwater beschikbaarheid is voor Water Natuurlijk niet vanzelfsprekend. Bezien moet worden hoe ver het waterschap hierin moet gaan en of de kosten voor het beschikbaar stellen van zoetwater als productiefactor verrekend moet worden.

Helaas zijn diverse maatregelen nadelig voor de natuur gebleken. De toekomstige opgave zal zijn om de negatieve impact van agrarische activiteiten op het waterbeheer omlaag te brengen. Water Natuurlijk vindt dat ook dat een belangrijk onderdeel van de landbouwtransitie moet zijn. Meer gebruik maken van de natuurlijke waterkringloop is logisch: door het vasthouden van overtollig water in natte tijden en het aanleggen van zoetwaterbuffers om in te zetten tijdens droge tijden.

Industriële gebruikers stimuleren wij tot hergebruik van water en om te stoppen met het lozen van vervuild water. Ook in de stad is er winst te behalen door meer groen en water in de wijken en parken. Samen met natuurorganisaties streven we naar meer water voor natuur en meer natuur in het water.