PFAS zijn schadelijke stoffen die inmiddels overal in het milieu voorkomen en helaas nauwelijks afbreken. Omdat PFAS in veel producten voorkomen en gevaarlijk kunnen zijn, houdt de ILT toezicht op het gebruik van deze stoffen. De inspectie heeft de Universiteit Utrecht gevraagd onderzoek te doen naar PFAS in het oppervlaktewater. Om zo in kaart te brengen waar PFAS-afwijkingen vandaan komen en vervuilende bronnen aan te kunnen pakken.
De Universiteit Utrecht zette een eerste stap naar de opsporing van PFAS-bronnen. Voor deze verkenning is gebruikgemaakt van meetgegevens van Rijkswaterstaat over concentraties in de Rijn en Maas en data van Nederlandse waterschappen over regionale en binnendijkse wateren tussen grofweg 2018 en 2023. In de gegevens is gezocht naar afwijkende concentraties in een poging lokale bronnen op te sporen.
De analyse toont ongeveer 170 locaties waar sprake is van afwijkende concentraties. Dit suggereert dat er bij deze locaties een PFAS-bron in de nabijheid is of is geweest. In het rapport staat over PFAS-locaties in het gebied van HDSR: "Uit de spaarzame metingen van dit waterschap komt naar voren dat de RWZI van De Meern mogelijk fungeert als doorgeefluik van PFAS (PFOA) naar de Oude Rijn. De PFAS zou eventueel afkomstig kunnen zijn van een bedrijf op het bedrijventerrein Utrecht-West (indien de bedrijven alhier op deze RWZI zijn aangesloten). Ook de RWZI van Woerden zou als doorgeefluik kunnen fungeren, hoewel hier niet duidelijk is wat de primaire bron zou kunnen zijn."
Volgens PFAS-onderzoeker Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht is het een uitdagende exercitie geweest, omdat PFAS in zoveel verschillende processen en producten worden toegepast. “Een aantal gevallen waar sprake was van verhoogde concentraties in de grote rivieren en binnendijkse wateren konden worden gelinkt aan bedrijven waarvan bekend is dat zij PFAS mogen lozen. Maar in veel andere gevallen was het lastig om een specifieke bron aan te wijzen en zijn suggesties voor potentiële bronnen gedaan. Omdat het onderzoek is gedaan op basis van beperkte beschikbare data die tot 2023 voorhanden was, moet het huidige onderzoek vooral worden gezien als een opstap naar uitgebreid vervolgonderzoek naar PFAS-bronnen in Nederland.”
Bedrijven die PFAS gebruiken kunnen gerichte inspecties verwachten. De ILT gaat dit jaar verder onderzoek doen naar PFAS-bronnen op basis van actuelere data, waarbij wordt samengewerkt met Rijkswaterstaat, waterschappen en omgevingsdiensten. Op die manier zullen bij de verantwoordelijke bedrijven passende maatregelen worden genomen. De ILT wil daarnaast bedrijven stimuleren om op een verantwoorde wijze tijdig over te stappen naar volledig PFAS-vrij blusschuim.