Veilig en diervriendelijk samenleven met de bever

In het beheergebied van HDSR bevindt de bever zich met name in de uiterwaarden van de Lek, zo’n 60 tot 100 individuen. Het is de verwachting dat de populatie verder toeneemt en zich verder zal verspreiden. De bever is het grootste knaagdier in Europa. Een volwassen bever kan wel 120 centimeter lang worden (zelfs exclusief de staart van 30-40 centimeter) en meer dan 30 kilo wegen! Ter vergelijking, een muskusrat is zo'n 30 tot 35 centimeter en weegt ongeveer 1,5 kilo. 

De bever speelt een belangrijke ecologische rol door zijn invloed op water- en landschapsbeheer. De bever leeft solitair of in een kleine familie in een territorium en is monogaam. Een familie bestaat doorgaans uit een paar met jongen van hetzelfde jaar en die van de voorgaande twee jaren (ook papa helpt mee in de opvoeding). Bevers zijn voornamelijk actief in waterrijke, beschutte gebieden met voldoende houtige vegetatie. Met hun kenmerkende gedrag – het omknagen van bomen en het bouwen van dammen en burchten – beïnvloeden ze actief hun leefomgeving. Dit leidt tot verhoging van het lokale waterpeil, vertraging van de waterafvoer en het creëren van moerasachtige biotopen.

Het probleem voor onze dijken is echter dat bevers uitgebreide gangenstelsels graven die de stabiliteit van dijken kunnen ondermijnen, wat kan leiden tot verzakkingen en verhoogde kans op het bezwijken van de kering. Het risico is vooral groot in gebieden waar het water direct tegen de kering aan staat, of waar de waterstand fluctueert waardoor bevers gedwongen kunnen worden om (nieuwe) holen te graven of gangenstelsels uit te breiden tot boven de fluctuerende (grond)waterstand. Een bever graaft de ingang van zijn hol onder de waterlijn, wat detectie van beverholen lastig maakt. De lengte van een beverhol varieert sterk, van enkele meters tot wel ca. 25 meter. De diameter van het gangenstelsel varieert van 40 cm (pijpen) tot 80 cm (nestkom). Meer lezen over de bever, kan onder meer op de speciale website van het kenniscentrum bever. Op die website is ook een link te vinden van het symposium dat in oktober 2025 is gehouden. 

Tekst gaat ver onder de afbeelding. 

Vanaf het ontdekken van het eerste beverhol in de Lekdijk in  2023, is er een risico-inventarisatie gemaakt door HDSR. Met het provinciale beverprotocol heeft HDSR nu een set van maatregelen opgesteld om de ecologische bonus van de bever te behouden, maar onze dijken te  beschermen voor hun graverij. 

Om te voorkomen dat de bever de dijk kan doorgraven zijn verschillende technische- of inrichtingsmaatregelen beschikbaar. Hierbij kan gedacht worden aan het verflauwen van taluds, het verleggen van watergangen rond de dijk (habitat) of het aanbrengen van enkele meters diep gaas rondom de waterlijn van nabij de dijk gelegen oppervlaktewater. Deze maatregelen voorkomen dat de bever onder dagelijkse omstandigheden (gemiddeld rivierpeil) in of rond de dijk graven. Om te voorkomen dat de bever tijdens hoog water de dijk ondergraaft kan worden gedacht aan de aanleg van hoogwatervluchtplaatsen. 

Op de langere termijn ontwikkelen het Rijk, provincies, Rijkswaterstaat, waterschappen en ProRail samen met de natuurbelangenorganisaties de Nationale Beveraanpak. HDSR zal in het kader van de Nationale Beveraanpak gevraagd worden om een risicoanalyse op te stellen om inzicht te bieden in waar (graverij van) bevers een potentieel risico vormen. Op basis van de risicoanalyse zal landelijk en met de provincie worden samengewerkt aan een zoneringskaart, waarbij gebieden kunnen worden aangewezen als gebied waar de bever (nog) niet welkom is, alsook gebieden waar de bever zijn gang kan gaan.

Woordvoerder Gerda Oskam: "Water Natuurlijk vindt de bever echt een prachtige verrijking van onze biodiversiteit. Het is een enorm slim dier en een geweldige ingenieur. Met deze set aan maatregelen kunnen we hopelijk in het vervolg  veilig samenleven met de bever."