Watererfgoed: Fort Honswijk een 'nieuwe' parel van de Hollandse Waterlinie

Fort Honswijk, "de wachter aan de Lek" in Houten is feestelijk heropend. Het indrukwekkende fort is de afgelopen jaren door bouwbedrijf van der Ven gerestaureerd, waarbij de ruim 300 bijzondere muurschilderingen en illustraties zijn behouden. Het fort is daarnaast voorzien van een duurzaam verwarmingssysteem en de nieuwe exploitant staat klaar om een van de oudste en grootste forten van het UNESCO werelderfgoed de Hollandse Waterlinies nieuw leven in te blazen.

Fort Honswijk (1841-1888) is één van de toonaangevende forten van het UNESCO werelderfgoed de Hollandse Waterlinies en vormt het robuuste hart van het meest complete waterlinielandschap van Nederland. Nergens anders vind je alle kenmerkende soorten waterlinieverdedigings- en waterwerken zo dicht bij elkaar: sluizen, dijken, een inundatiekanaal en inundatievelden (land dat onder water werd gezet), forten en bunkers. Allemaal bedoeld om de vijand op afstand te houden met water en geschut.
De ambitie was om het doorleefde karakter van het fortcomplex zoveel mogelijk te behouden. Deze visie komt onder andere terug in de manier waarop is omgegaan met de ruim 300 illustraties op het fort. Het gaat om namen, data, krabbels en tekeningen van soldaten in krijt, verf en potlood. Ze dateren uit alle gebruiksfasen van het fort en brengen de bezoeker direct in contact met het gevoel van oorlogsdreiging of onzekerheid van de makers. Vrijwilligers brachten ze in kaart. De illustraties zijn geconserveerd en dragen nu bij aan een indringende beleving van het grimmige fortleven.

Historisch watermanagement
Duurzaamheid vormde een belangrijk uitgangspunt bij de restauratie. Met de aangelegde aquathermie-installatie kunnen veel gebouwen in en rond het fort worden verwarmd met water uit de fortgracht. Historisch watermanagement vormt zo weer een logisch uitgangspunt voor hypermoderne duurzame warmteopwekking met water.
Een exploitant met begrip voor de cultuurhistorische waarde van het fort is noodzakelijk om het fort open en toegankelijk te houden, het gebied op en rond het fort levendig te maken en het waterlinieverhaal door te geven. Honswijk is een prachtige plek om te ondernemen en te recreëren en de gemeente Houten en de Stichting Fort Honswijk hebben met Nachtfort een bevlogen exploitant gevonden. Op korte termijn kan men op Fort Honswijk vergaderen, recreëren, eten, drinken en zijn er werkplekken voor creatieve, kunstzinnige en ambachtelijke bedrijven te huur. De komende jaren komen hier ook verblijfsruimtes bij en wordt het fort een bloeiende culturele gemeenschap aan de Lek.

Samenwerking
Tijdens de restauratie hebben de gemeente Houten, de provincie Utrecht en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), uitvoerende partijen, Stichting Fort Honswijk en de omgeving nauw met elkaar samengewerkt. Deze prettige samenwerking wordt doorgezet wanneer het fort gereed gemaakt wordt voor de nieuwe bestemming.