Op weg naar 2006

We hebben bijna de kortste dag, de natuur is in rust om straks uitbundig met nieuwe energie aan de volgende cyclus te beginnen. Tijd voor reflectie: wat hebben we als Water Natuurlijk gedaan in 2025 in het algemeen en dagelijks bestuur van HDSR en wat komt er aan in 2026 en verder?

Allereerst het hoe, mooi om te zien hoe we onderling en met andere partijen samenwerken. De basis is gelegd in ons protocol ‘Samen zijn we sterker!’. Om trots op te zijn.

Dan het wat:

• we hebben besluiten genomen over versterking Lekdijk, het actieplan versnelling aanpak Kader Richtlijn Water over verbetering van de waterkwaliteit, over zaken uit de planning & control (de Voorjaarsnota, de begroting en de jaarrekening), diverse peilbesluiten, investeringen in de zuiveringen,
• we hebben kaders meegegeven zoals de Grondwatervisie ‘Naar een goede balans’.
• we hebben contacten onderhouden met onze achterbannen, als volksvertegenwoordigers,
• we hebben onze dijkgraaf geïnstalleerd voor een nieuwe periode,
• we hebben ons ook verdiept in de ICT o.a. via de Klankbordgroep Digitale Transformatie. ICT blijft ons werken en denken veranderen, verandert onze maatschappij, dat doorgronden is een uitdaging.

In mijn 1e baan schreef ik met hanenpoten een notitie, die werd uitgetypt op een secretariaat, al of niet met carbonpapier om een kopie te hebben. Toen kwamen tekstverwerkers en printers, elektronisch verkeer, mails. Later allerlei apps en nu probeer ik grip te krijgen op AI.

Ter afsluiting van het jaar wilde ik een gedicht zoeken over wateropgaven en googelde op het World Wide Web, WWW. ‘Wateropgave gedicht’ ingetypt en tot mijn verrassing kwam daar niet een overzicht van websites met gedichten, maar een antwoord: ‘Mooi onderwerp, de wateropgave gaat vaak over waterbeheer: droogte, overstromingen, klimaatverandering en de balans tussen mens en natuur…..Hier is een eerste concept in vrije versvorm’. Bleek ik in co-pilot terecht te zijn gekomen dat gelijk een gedicht had gemaakt.

De rivier draagt vragen  

die niemand alleen kan beantwoorden.  

Druppels worden golven,  

golven worden zorgen.  

De aarde dorst,  

velden smeken om regen,  

maar elders stijgt het water  

boven dijken, boven dromen.  

Wij staan tussen droogte en vloed,  

tussen schaarste en overvloed,  

en zoeken een taal  

om met water samen te leven.  

Niet beheersen,  

maar luisteren naar de stroom,  

bouwen met wijsheid,  

delen met zorg.  

De wateropgave is ons verhaal:  

een spiegel van de tijd,  

een oproep tot evenwicht,  

een gedicht geschreven in rivieren.

En direct daar achter aan: Wil je dat ik er ook een korter, krachtiger versie van maak? Dat kan ik meteen voor je doen. Wonderlijk.

Genoeg over het World-Wide-Web, in het werk voor het waterschap hebben we onze eigen drie W’s: definiëren van Wateropgaven, Wegen van belangen, Weerbaarheid verhogen. Ik zal ze toelichten.

Definiëren van wateropgaven

Onze belangrijkste agendapunten in 2026 zullen zijn: investeringskredieten voor zuivering, de kaderrichtlijn water: voortgang planperiode 2022-2027 en vooruitkijken planvorming 2028-2033, Utrechts Programma Landelijk Gebied (UPLG) en de gebiedsprocessen oa bodemdaling Veenweidegebied, strategie en normen wateroverlast, versterking Lekdijk, een nieuw Waterbeheerprogramma 2028-2033. 

Veel gebeurt in gebieden, in gebiedsprocessen en ook bestuurlijk met Provincie Utrecht en gemeenten en via de Unie van Waterschappen met het Rijk. Meer bestuurlijke eenheid in deze netwerksamenwerking is dringend nodig. Het UPLG, we gaan het nog bespreken, geeft samenhang.

Mijn wens voor 2026: Dat vanuit maatschappelijke krachten, en de bestuurlijke kaders  van diverse overheden meer dezelfde kant op wordt gewerkt en concrete stappen worden gezet. Ik hoop van harte dat een nieuw kabinet tot rijksbeleid komt waar nu een soort vacuüm bestaat: de ruimtelijke ordening, ontwikkeling van een duurzamere landbouw.

Wegen van belangen

Een kerntaak  voor een lid van het algemeen bestuur. We nemen besluiten die vaak een technische uitwerking kennen. Maar die besluiten raken aan belangen van mensen, van groeperingen, van organisaties. Dat is politiek: vanuit een wereldbeeld en in het algemeen belang  afwegingen maken. Het is ook kiezen in schaarste, waar zet je maatregelen selectief in. Daarbij ook oog, begrip hebben voor kwetsbare belangen of dat nu over mensen gaat met een individueel belang of over iets als natuur en landschap.

Weerbaarheid verhogen

Daar is een heel programma voor bij HDSR, weerbaarheid kent vele aspecten er zijn diverse dreigingen.

Zo zijn onze sluizen, gemalen en andere kunstwerken kwetsbaar op ICT gebied. Cybersecurity, daar werkt HDSR aan. Toch was op een veldbezoek bij de sluizen van IJmuiden een fysiek voorbeeld een eyeopener voor mij: iemand die kwaad wil kan zo het terrein oplopen en zogenaamd gaan zitten vissen maar tegelijk een explosief voor een belangrijke inlaatklep laten zakken. Hoe naïef kunnen we zijn.

De grootschalige oefening Wolkbreuk werkte aan verhoging van onze weerbaarheid bij een heel andere dreiging: hoe werken we samen bij een gigantische overstroming om die calamiteit het hoofd te bieden. Als overheden, met stakeholders, met burgers.

En dan de veranderingen op het geopolitieke toneel met dreigingen en verschuiving van machtsverhoudingen onder invloed van autocraten en techoligarchen. Ik kan die nog niet duiden. Maar het zal impact hebben. Iets om over na te denken. Ik ben nog van de generatie die de Koude Oorlog heeft meegemaakt. Met de middelbare school gingen we naar West- én Oost-Berlijn, dat was indrukwekkend en benauwend tegelijk. De val van de Berlijnse muur 14 jaar later in 1989 werkt tot de dag van vandaag door.

In wat voor geopolitieke veranderingen zitten we nu? En hoe werken die wellicht ook door in de wateropgaven, direct of indirect? Zijn we weerbaar genoeg? Prioriteiten maatschappelijk en bij overheden verschuiven. Thema’s als veiligheid/defensie en economie zijn met het klimaatvraagstuk gaan concurreren.  Worden financiële middelen op rijksniveau anders besteed die mede nodig zijn voor wateropgaven? Is de situatie vergelijkbaar met de 1e helft van de 19E eeuw? Er waren goede plannen om terugkerende overstromingen in het rivierengebied het hoofd te bieden, maar Nederland had zijn politieke verhoudingen en financiën niet op orde. Gevolg er werd onvoldoende in waterveiligheid geïnvesteerd met alle ellende van dien.

Ter afsluiting weer wat luchtigers, nog even terug naar co-pilot. De opdracht voor die kortere versie heb ik toch ook maar gegeven.

Water vraagt,

Wij antwoorden.

Tussen droogte en vloed 

Bouwen we balans,

Want zonder evenwicht

Stroomt alles weg.

Ik wens iedereen heel fijne kerstdagen en een goede  jaarwisseling. Op naar 2026. Een nieuw jaar om met hernieuwde energie samen te werken aan wateropgaven in een veranderende wereld.