De geschiedenis van NieuWater, de fabriek die puurwater maakt voor de NAM

Op de foto NieuWater (de Puurwaterfabriek) links en Rioolwaterzuivering Emmen rechts

In 1947 werd gestart met de oliewinning in Schoonebeek. Verreweg de meeste bewoners in Schoonebeek waren op één of andere manier werkzaam bij de NAM.

Het bracht de gemeente Schoonebeek veel welvaart en ze werd (relatief) één van de rijkste gemeente van Nederland. De NAM bouwde een zwembad voor de bevolking, legde een sportlocatie aan, enz. Verenigingen werden flink gesponsord. Men was maar wat blij met dit bedrijf. Van arme, vergeten uithoek naar welvarend gebied.

Bij een ongeluk (oliespuiter) met een boorlocatie, het hele dorp bedolven werd onder een dikke laag olie, sprak men geen kwaad woord over de NAM. De Nam had beloofd alles schoon te maken en alles ruimhartig te vergoeden. En dat gebeurde ook. Het vertrouwen bleef!

Toen in 1997 de NAM stopte met de oliewinning in Schoonebeek, was de teleurstelling groot. Maar men had begrip omdat men wist dat de olie vanwege de stroperigheid daar moeilijk winbaar was en de kosten daardoor hoog waren. Te hoog om nog rendabel te kunnen zijn.

Enkele jaren later steeg de olieprijs wereldwijd enorm vanwege schaarste. De NAM kwam met het plan om ook de resterende olie uit het Schoonebekerveld te pompen. Daar was een hele nieuwe techniek voor bedacht. Om de olie meer vloeibaar te krijgen, waardoor het gemakkelijker op te pompen zou zijn, zou deze in de ondergrond verhit moeten worden. Met stoom gemaakt van ultrapuur water.

Berekend was dat daar maximaal 10.000 m3 water per dag voor nodig zou zijn. Toen kwam de vraag wie al dat water zou kunnen leveren. Waterleiding Maatschappij Drenthe zou het kunnen leveren, maar daar zou dan kostbaar drinkwater voor gebruikt moeten worden. Het oppompen van dat vele water door de NAM uit de ondergrond, zou gevolgen kunnen hebben voor natuur en landbouw. Dus ook liever niet. En toen werd er gekeken naar toenmalig waterschap Velt en Vecht, eigenaar van de zuiveringen in ZO Drenthe.

Zou het mogelijk zijn om het rioolwater van de Rioolwaterzuivering (RWZI) Emmen, zo te zuiveren dat het 100% zuiver water wordt? Het zogenaamde ‘ultrapuurwater’ water? Want dat zou immers ook nog eens een duurzame oplossing zijn.

Meehelpen het energievraagstuk op te lossen door van afvalwater, ultrapuur water te maken? En dat te leveren aan de NAM in ruil voor elektriciteit waarmee de zuivering kon draaien. Na uitgebreid onderzoek bleken de plannen haalbaar.

De nieuw te bouwen ultrapuurwater fabriek zou rechtstreeks gekoppeld worden aan de zuivering. Vanwege de hoge kosten werd besloten dit project gezamenlijk met Waterleiding Maatschappij Drenthe op te pakken. Zij zouden daarnaast bij eventuele calamiteiten kunnen zorgen dat er altijd water geleverd zou kunnen worden aan de NAM.

Het algemeen bestuur van oud-waterschap Velt en Vecht besloot om samen met WMD deze fabriek, NieuWater genoemd, te gaan bouwen. Ieder zou voor de helft eigenaar worden.

De NAM zou op enkele kilometers afstand een fabriek bouwen, waar van het geleverde ultrapuur water, stoom gemaakt zou worden. Bij dat proces zou voldoende elektriciteit vrij komen die weer terug geleverd zou worden aan de waterzuivering. Zo ontstond een duurzame kringloop. Al met al een innovatief project. Het waterschap had een leveringsplicht van 25 jaar en zou net als WMD jaarlijks 400.000 dividend krijgen om de investering weer terug te kunnen verdienen.

In 2010 was de fabriek klaar en werd deze feestelijk geopend door prins Willem Alexander.

De fabriek functioneerde naar behoren. Het ultrapuur water stroomde middels een buis richting de NAM, de elektriciteit middels een grote kabel weer richting de RWZI. En er werd weer olie gewonnen.

Eind goed, al goed, zou je zeggen.

Nee dus.

Tegelijkertijd werd er een grote leiding aangelegd van Schoonebeek naar Twente. Met het oppompen van de olie, kwam namelijk ook veel zout water omhoog. Voor een deel ook het gevolg van het injecteren van stoom. Dit zogenaamde productiewater was te veel om in het olieveld zelf terug te pompen, dus bedacht de NAM dat dit zou kunnen middels een 45 km lange pijpleiding van Schoonebeek naar Twente om het daar in lege gasvelden te pompen. Op een veilige manier!

Maar de geschiedenis leert anders.

Bij Gramsbergen ontstond in 2015 een lekkage waardoor een stuk boerenland verontreinigd werd. Ontdekt door de boer zelf, notabene.

Toen pas werd duidelijk dat dit proceswater sterk verontreinigd was met allerlei zware metalen en chemicaliën. En dat vervoeren ervan toch niet zo veilig was. Dat de buizen aangetast werden.

En toen ontstond er onrust. Kort daarna bleek ook dat er lekkages waren bij de injecties in Twente.

Waarom zijn we volledig eigenaar van NieuWater geworden?

Provincie Drenthe heeft in 2017 de WMD de opdracht gegeven alle activiteiten die niet direct met waterwinning te maken hebben, af te stoten. Dat betekende ook dat 50% van de aandelen van NieuWater verkocht moesten worden. Als mede-eigenaar had waterschap Vechtstromen (ontstaan door een fusie tussen waterschappen Velt en Vecht en Regge en Dinkel in 2014) het recht van eerste koop.

Als wij daar geen gebruik van zouden maken, zou de NAM zeer waarschijnlijk de aandelen kopen en voor de helft mede-eigenaar gaan worden.

Een ongewenste situatie van een overheid die samen met een private partij een gezamenlijk bedrijf bezit. We konden echter ook ons deel er bij verkopen. Dan zouden we er helemaal van af zijn. Dan zou de NAM voor 100% eigenaar worden. Met een fabriek op ons terrein waarover we geen enkele zeggenschap meer zouden hebben. Maar wel verbonden aan de zuivering. Nog steeds zouden we effluent (gezuiverd rioolwater) moeten leveren maar er verder geen zeggenschap meer over hebben. Ook dit werd gezien als ongewenste situatie. De laatste optie was om de andere aandelen er bij te kopen en voor 100% eigenaar te worden van NieuWater.

Er is met overgrote meerderheid door het algemeen bestuur besloten om volledig eigenaar te worden. Niet vanwege financiële overwegingen, maar vanwege de zeggenschap en de mogelijkheden die we zien voor verdere ontwikkeling van NieuWater.

Medicijnresten en microplastics verwijderen wordt immers de zuiveringsuitdaging van de toekomst. Deze fabriek heeft laten zien dat het kan en dat het werkt.

Nieuwe ontwikkelingen laat zien dat waterstof een grote rol gaat spelen bij de energietransitie.

Voor de productie van waterstof is schoon water nodig. Wij zien volop kansen dat onze fabriek ook daar een belangrijke rol in kan spelen.

Tegelijkertijd is er nu ook de roep vanuit Twente dat Vechtstromen moet stoppen met het leveren van puurwater aan de NAM. Het idee is dat als wij stoppen de NAM geen olie meer kan winnen en dat dan dus de afvalwaterinjectie stopt.

Contractueel kunnen we dat echter niet. Eenzijdig een contract opzeggen gaat leiden tot enorme schadeclaims. Willen we dat onze burgers (belastingbetalers) aandoen? Wij zijn overheid en zeker een overheid moet betrouwbaar zijn als het gaat om contracten. Het stilleggen van de oliewinning kost de NAM 4 tot 5 miljoen euro per maand. Oftewel ongeveer 50 miljoen per jaar. Een claim van de NAM aan ons bij contractbreuk door ons, zou daarom best wel eens boven de 100 miljoen kunnen liggen. En hoe lossen we de bouwkosten van de NieuWaterfabriek af?

De enige partij die stilleggen van de oliewinning af kan dwingen is het Ministerie van Economische Zaken.

De NAM heeft onder druk nu aangegeven binnen 3 jaren met deze afvalwaterinjectie in Twente te stoppen en deze te verplaatsen naar Drenthe in het Schoonebekerveld. Maar ook daar begint de bevolking zich te roeren. En terecht! Afvalwaterinjectie op deze manier, moeten we anno 2022 niet meer willen. Niet in Twente, niet in Drenthe.

Zuiveren! Zó schoon maken dat het water veilig geloosd of hergebruikt kan worden. En daar zet Water Natuurlijk zich voor in! Samen met u.

Daarom heeft Water Natuurlijk in de vergadering van 16 februari samen met andere partijen een motie ingediend.