Ligt de toekomst van de veenweide in de natte landbouw?
Op donderdag 8 november is door de natuurvereniging Geaflecht in Gorredijk een thema-avond georganiseerd over de toekomst van het veenweidegebied. Dat het veenweidegebied onder druk staat, is wel duidelijk zo langzamerhand. Klimaatakkoord, CO2 uitstoot, steeds lagere waterpeilen die daaraan bijdragen ten gunste van de landbouw, wegen die verzakken, funderingen van woningen die schade daarvan ondervinden… Een reeks van problemen die ontstaan door de steeds lagere waterpeilen in ons Fryske veenweidegebied. Als je daarbij de droogte meerekent van de afgelopen zomer waardoor het veen soms centimeters extra gezakt is, is de noodzaak van ingrijpen alom aanvaard! Zelfs de Provinciale Staten zijn zover. Na tientallen jaren alleen oog hebben voor de landbouw ziet zelfs het CDA dat er iets moet veranderen.
Op de uitwerking van een in de Staten dit voorjaar aangenomen motie van de groene oppositie om eindelijk eens aan de slag te gaan met de veenweideproblematiek wordt actie ondernomen. Er wordt gekoerst in de richting van een uitwerkingsprogramma 2020 – 2030 door It Wetterskip samen met de provincie waarvoor door beide partijen 1,25 miljoen beschikbaar is. Voor dit programma wordt ondersteuning gezocht in de financiële middelen die door de rijksoverheid beschikbaar worden gesteld in het kader van maatregelen in het kader van het Klimaatakkoord. Er moet ook wel wat gebeuren omdat anders het veen in 2100 helemaal verdwenen…
Innovatie zal een van de pijlers worden van het uitwerkingsprogramma. Bij die innovatie moet worden gedacht aan veeteelt op meer vernatte gronden (onderwaterdrainage, waterpeil bij veen op klei tot aan kleihoogte, aanpassing hoogwatercircuits in verband met funderingsproblematiek).
Door veel partijen wordt aandacht gevraagd voor de veenweideproblematiek. In het kader van CH2018 is een groep van wetenschappers, landschapsarchitecten, kunstenaars, gebruikers, ondernemers en een aantal maatschappelijke organisaties aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een toekomstvisie als ‘Places of Hope’ naar een nieuwe aanpak voor het veen in het Lage Midden van Fryslân).
(zie de brochure )
De natuurvereniging Geaflecht is een van de organisaties die zich bezighouden met lokale initiatieven om stil te staan bij het veenweidegebied. Op de themavond van 8 november jl. werd een presentatie gegeven door Jasper van Belle van Van Hall Larenstein – docent onderzoeker Ecology. Belangrijkste wat hij de aanwezigen voorhield is het maken van een bewuste keuze voor het laten gaan, afremmen of stoppen van het verdwijnen van de veenweiden. Bij het huidige beleid is het veen rond 2100 op. Het is een keuze tussen een laag zandlandschap of een nat moeraslandschap. Met afremmen (bijvoorbeeld via peilverhoging, extra sloten, drainage, verkleinen percelen, veel technische oplossingen) koop je tijd, maar eindig je op een zandlandschap en diepe veenpolders met veel waterbeheer consequenties. Verschillende economische scenario’s kwamen voorbij, zoals het model van de circulaire boer waarbij wordt afgestapt van het grasmodel en gewerkt wordt met kroos en graan als voer voor de koeien. Ook werd de toepassing van natte teelten als lisdodden en veenmos geschetst (paludicultuur). Met name lisdoddenteelt lijkt interessant, gezien de toepassingsmogelijkheden voor voer en bouwmaterialen. Dit kan economisch gezien interessant zijn. Lisdoddenteelt leidt tot substantieel minder CO2-stoot, heeft ook een waterzuiverend effect en kan een rol spelen bij piekberging. Veenmos is weer interessant omdat veenmos CO2 vastlegt. Veenmos kan toegepast worden als potgrond. Aandachtspunt is natte teelt waarbij het peil boven het maaiveld komt te staan, in dat geval ontstaat er een kantelpunt in de CO2-uitstoot als gevolg van een methaaneffect. Ook was er een korte schets van mogelijkheden als waternoot en wortel.
Teelt van gewassen op vernatte gronden is een innovatieve manier waarop in het veenweidegebied geboerd kan worden. Door o.a. de landbouwuniversiteit van Wageningen en het veenweide innovatiecentrum in Zegveld worden onderzoeken verricht naar de haalbaarheid van dit soort initiatieven. Het moet economisch wel een verdienmodel opleveren omdat agrariërs er tenslotte van moeten leven.
Bijgaand artikel is o.a. ontleend aan de analyse van Monique Plantinga, lid van Water Natuurlijk en beoogd algemeen bestuurslid in de fractie van Water Natuurlijk in it Wetterskip (nr. 3 op de lijst achter Tieneke Clevering en Irona Groeneveld). Zij heeft de thema-avond in Gorredijk bezocht.
Martin Dijkhoff – Water Natuurlijk geborgd natuur.